کوبا این روزها به‌دلیل قطع گسترده برق، شرایطی بسیار دشوار را تجربه می‌کند که نزدیک به ده میلیون نفر از جمعیت آن را در تاریکی فرو برده است. این قطعی برق از ۱۸ اکتبر آغاز شد و ناشی از مشکلات متعدد در سیستم فرسوده نیروگاه‌های نفت‌سوز این کشور است. بسیاری از این نیروگاه‌ها مربوط به دوران اتحاد جماهیر شوروی هستند و به دلیل عدم تعمیر و نگهداری مناسب در طول دو دهه اخیر، در معرض خرابی‌های متعدد قرار دارند. نیروگاه «آنتونیو گیتراس» که بزرگ‌ترین منبع برق کوباست، از جمله نیروگاه‌هایی است که نقص فنی آن، موجب قطع سراسری برق شد.

در واکنش به این بحران، میگل دیاز کانل، رئیس‌جمهور کوبا، در تلویزیون ملی ظاهر شد و برخلاف معمول، به‌جای کت و شلوار رسمی، لباس نظامی پوشید. این اقدام پیامی دوگانه داشت؛ از یک‌سو نشان‌دهنده تلاش‌های شدید دولت برای بازیابی برق کشور بود و از سوی دیگر هشداری به معترضان برای رعایت نظم عمومی. او تأکید کرد که هرگونه اخلال در نظم عمومی به شدت سرکوب خواهد شد و از مردم خواست که با انضباط رفتار کنند.

بحران انرژی فعلی شرایط زندگی در کوبا را به شدت دشوار کرده است. غذاهایی که مردم در یخچال‌ها نگه‌داری کرده بودند به دلیل نبود برق فاسد شده‌اند و بسیاری از خانواده‌ها برای پخت مواد غذایی باقی‌مانده، از اجاق‌های دستی در خیابان استفاده می‌کنند. علاوه بر این، قطعی اینترنت به دلیل عدم امکان شارژ وسایل الکترونیکی و همچنین کمبود آب به‌دلیل وابستگی سیستم آبرسانی به برق، شرایط را برای مردم پیچیده‌تر کرده است.

در کنار بحران انرژی، اقتصاد کوبا هم با مشکلاتی جدی روبروست. تورم در این کشور به ۳۰ درصد رسیده و محدودیت‌های ارزی توانایی دولت را برای واردات کالاهای اساسی کاهش داده است. بسیاری از مردم شرایط فعلی را به دوران بحران اقتصادی دهه ۱۹۹۰ و پس از فروپاشی شوروی تشبیه می‌کنند که با کمبودهای گسترده و قطعی‌های مکرر برق همراه بود.

کوبا برای تأمین نیازهای انرژی خود، به چندین نیروگاه نفت‌سوز قدیمی متکی است که به‌دلیل عمر بالا، نیازمند تعمیرات اساسی هستند. دولت کوبا بارها آمریکا را به‌خاطر تحریم‌ها مقصر دانسته که از واردات قطعات یدکی و انجام تعمیرات ضروری جلوگیری می‌کند. به‌عنوان راهکاری موقت، دولت هشت «کشتی نیروگاهی» از ترکیه اجاره کرده که با سوخت نفتی کار می‌کنند، اما هزینه‌های بالایی دارند. از سوی دیگر، کاهش صادرات نفت ونزوئلا به کوبا به دلیل مشکلات اقتصادی در ونزوئلا، نیاز کوبا به تأمین منابع جدید انرژی را بیشتر کرده است.

*قابلمه‌ها برای چه به صدا درمی‌آیند؟

کوبا در تلاش است تا با کاهش مصرف انرژی، از شدت بحران بکاهد. این کشور مجبور شده است تا مدارس، کارخانه‌ها و باشگاه‌های شبانه را تعطیل کند. هدف از این اقدامات، جلوگیری از بروز اعتراضات گسترده در جامعه است. در سال ۲۰۲۱، قطع برق مشابهی منجر به تظاهرات وسیع در سراسر کشور شد که به‌نظر می‌رسد دولت از تکرار آن هراس دارد. هرچند در برخی از مناطق کوبا اعتراضات کوچکی در قالب کوبیدن بر قابلمه‌ها به عنوان نماد نارضایتی رخ داده است، اما این اعتراضات به‌صورت پراکنده و محدود بوده است.

دولت کوبا به منظور کاهش وابستگی به نیروگاه‌های نفتی قدیمی، برنامه‌هایی برای توسعه انرژی خورشیدی دارد. این کشور قصد دارد تا سال ۲۰۲۸ حدود دو گیگاوات ظرفیت خورشیدی نصب کند که بتواند حدود یک‌پنجم نیاز برق کشور را پوشش دهد. هرچند این رویکرد می‌تواند در درازمدت کمک‌کننده باشد، اما مشکلات اقتصادی فعلی و محدودیت درآمدی مردم، مانع از تواناییِ آن‌ها برای خرید پنل‌های خورشیدی به‌صورت انفرادی شده است. به گفته وزیر انرژی، «وینسنت د لا او لِوی»، این کشور امیدوار است تا با تشویق مردم به استفاده از پنل‌های خورشیدی، بخشی از این نیاز را پوشش دهد، اما قیمت بالا و درآمد متوسط ماهانه تنها حدود ۱۶۶ دلار، خرید این تجهیزات را برای اکثریت مردم غیرممکن می‌سازد.

این بحران انرژی و ناتوانی کوبا در تأمین سوخت مورد نیاز نیروگاه‌ها، چالش‌های جدی برای آینده این کشور ایجاد کرده است. با توجه به محدودیت‌های ارزی، دولت کوبا نمی‌تواند نفت مورد نیاز خود را از بازارهای بین‌المللی تأمین کند و نیازمند حمایت کشورهای دیگر مانند چین و روسیه است. اما در صورتی که حمایت خارجی هم به تأخیر بیافتد، اصلاحات ریشه‌ای در ساختار انرژی این کشور و تمرکز بر استفاده از منابع تجدیدپذیر، تنها راه‌حل بلندمدت به‌نظر می‌رسد.

منبع: اکونومیست- ترجمه آینده‌نگر