بیست‌ویکمین نشست کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران با دستور کار بررسی اخبار روز این حوزه و نقش فناوری در بهبود بهره‌وری انرژی برگزار و گزارشی با عنوان «شتاب تکنولوژی درحوزه منابع، انتقال، ذخیره‌سازی و بهره‌وری انرژی جهان و جایگاه ایران در جهان ارائه شد.

پیش از ارائه این گزارش رئیس کمیسیون از ارائه دو بسته پیشنهادی سیاستی به مقامات ارشد نظام و دولت در دو مقطع زمانی مختلف خبر داد و اعلام کرد که بسته‌هایی مربوط به حل مشکل ناترازی برق و گاز که مورد توجه مقامات قرار گرفته بود در حوزه برق به دفتر وزیر نیرو و در حوزه گاز به دفتر وزیر نفت جهت پیگیری ارسال شد.

به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، سعید تاجیک همچنین از پیگیری کمیسیون برای حضور رئیس‌جمهوری ایران در کاپ 29 در نشستی که با محمد جواد ظریف داشت، خبر داد که براساس آن مقرر شد ایران نیز در این نشست شرکت کند. البته به گفته تاجیک ظاهراً دولت برنامه جدی و خاصی در این زمینه ندارد.

وابستگی 70 درصدی ایران به سرمایه گذاری خارجی

در ادامه فریدون اسعدی، نایب‌رئیس کمیسیون، به وابستگی بالای توسعه صنعت نفت و گاز به سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد و گفت: در دهه 80 دولت نتوانست به درستی از فرصت موجود یعنی بهره‌مندی از سرمایه‌گذاری خارجی استفاده کند. امروز ایران 60 الی 70 درصد نیاز تجهیزات صنعت نفت و گاز را در داخل تامین می‌شود و حتی ادعا می‌شود 90 الی 95 درصد تجهیزات نیروگاهی را ایران می‌تواند تامین کند اما روند توسعه به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و این سرمایه باید از خارج تامین شود.

ایران در موج 5 مانده است

در ادامه این جلسه رضا انصاری، مشاور و مدرس حوزه نفت، انرژی و اقتصاد، گزارشی با عنوان «شتاب تکنولوژی در حوزه منابع، انتقال، ذخیره‌سازی و بهره‌وری انرژی» ارائه کرد. او گفت: شتاب علم بسیار زیاد شده است و تکنولوژی از راهی که تصورش را نمی‌کنید؛ ناگهان رخ می‌دهد.

او در ادامه از موج‌های تکنولوژی صحبت کرد و اینکه دولت در ایران باید کوچک شود و اتاق فکری جایگزین آن شود تا وارد این موج‌ها شویم. به باور این پژوهشگر، ایران از سال 2015 که موج ششم شکل گرفت وارد آن (موج ششم) نشد. او گفت: ما یکسری چیزها را بو‌می‌سازی کردیم اما وقتی عدم‌النفعی که در تاخیر بو‌می‌سازی داریم را محاسبه می‌کنیم؛ ‌می‌بینیم که این استراتژی درست نبوده است. متاسفانه ما هیچ الگویی برای تبدیل دانشگاه به نفر صنعتی، تبدیل نفر صنعتی به مدیر تکنولوژی و تحول بخش تکنولوژی نداشتیم. انگار هم نمی‌خواهیم داشته باشیم.

انصاری در بخشی از گزارش خود به نشر کربن در دنیا اشاره کرد و گفت: در سال 2022 ایران ششمین نشردهنده کربن بود. البته اگر اعداد موجود را تقسیم بر تولید ناخالص داخلی کنیم، ما اول هستیم. چون ما در موج چهار و پنج تکنولوژی مانده‌ایم و فراتر از آن نرفته‌ایم. در موج دوم و سوم تکنولوژی، نشردهنده اصلی کربن آمریکا و اروپا بودند. اما بعد از جنگ جهانی دوم، شوروی و چین نیز به جرگه کشورهای نشردهنده اضافه شدند. البته تا 20 سال پیش نشان توسعه هر کشوری نشر کربن بود. اما با ایجاد مفاهیم و کنوانسیون‌های جدید همه چیز تغییر کرد. حال کشورهایی که درماندگی توسعه دارند کربن نشر می‌دهند.

او در بخشی از گزارش خودش به کاهش ردپای کربن در کشورهای مختلف از جمله آمریکا و اروپا اشاره کرد و به روی آوردن دنیا به انرژی خورشیدی اشاره کرد. انصاری گفت: اقتصاد آمریکا و ژاپن در 1994 تولید ناخالص داخلی یکسانی داشتند. آمریکا در ادامه راه تنوع‌بخشی تولیداتش را ادامه داد اما ژاپن دید چون توانایی ندارد در این زمینه در حوزه تنوع‌بخشی ورود نکرد.

او افزود: اکنون 90 صنعت مادر در دنیا وجود دارد و ایران هم به بیش از 70 صنعت مادر به وارد شده است درحالی که کشوری مثل دانمارک و هلند که تولید ناخالص داخلی بیشتری نسبت به ما دارند در 15 صنعت مادر ورود کردند.

او در بخش پایانی سخنانش به اهمیت بهره‌مندی از هیدروژن اشاره کرد و گفت ما باید به سمت هیدورژن سبز برویم.

راه آزمون و خطا می‌رویم

فریدون اسعدی در پایان ارائه گزارش با اشاره به اینکه امروز 184 رشته فعالیت صنعتی در دنیا وجود دارد، گفت: افتخار ما این است که در یک دریایی از رشته فعالیت‌های صنعتی ورود کردیم در حالی که آلمان فقط در 6 الی 7 رشته فعالیت صنعتی ورود کرده است؛ کره‌جنوبی هم همین‌طور. در واقع ما اصلا بحث تقسیم کار جهانی را قبول نکردیم. به همین دلیل تمام منابع آبی ما به یکسری صنایع اختصاص یافته است و دست‌اندازی به منابع را زیر سوال بردیم.

توحید صدرنژاد نیز به نقد ورود دولت به امور اقتصادی پرداخت و گفت: ما از دولت می‌خواهیم هیچ کاری انجام ندهد. فقط نظارت کند که بخش خصوصی درست کار می‌کند یا نه. دولت باید مانع شکل‌گیری انحصار شود و اگر فساد و قاچاق شکل گرفت، آنجا ورود کند.

او ادامه داد: جایی که دولت دستور می‌دهد، کارها خراب می‌شود. وقتی دستور از بالا آمد رانت شکل می‌گیرد. دولت فقط باید اجازه دهد اقتصاد راه خودش را برود. اقتصاد اگر رها کند، راه خودش را پیدا می‌کند.

سیدجواد موسوی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق تعاون تهران، نیز در این جلسه اعلام کرد یکی از دلایل شکل‌گیری مشکلات موجود سیاست درهای بسته است. درنتیجه باید همه چیز را آزمون و خطا کنیم تا به نتیجه برسیم. سیاست تجدیدپذیر‌ها را ایران و ترکیه در اوایل دهه 1390 با هم آغاز کردند. در این مدت ترکیه حدود 22 هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر احداث کرده اما ما هزار و 200 مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر داریم.

او افزود: باید روندها تغییر کند. باید دولت‌ها کمک‌دست بخش خصوصی باشند؛ نه برعکس. ما باید شیوه مطالبه‌گری را تغییر دهیم. چرا امروز در این وضعیت هستیم؟ چون همواره در خدمت دولت‌ها بوده‌ایم. ما همایش برگزار می‌کنیم که مسئول دولتی به سخنان ما گوش دهد اما او را به عنوان سخنران کلیدی انتخاب می‌کنیم و می‌آید حرف‌هایش را می‌زند و می‌رود. درحالی که نباید اجازه سخنرانی داشته باشد و فقط حرف‌های ما را گوش دهد و به ما پاسخ دهد.

موسوی ادامه داد: باید کارهایی که انجام دادیم را در جهان اعلام کنیم. بسیاری قوانین مترقی در حوزه تجدیدپذیر رخ داده که باید رسما اعلام کنیم تا رتبه ایران در جهان رشد کند.

باید مسیرها تعامل را باز کنیم

سعید پاک‌سرشت، مدیر برنامه‌ریزی تلفیقی گاز ایران، نیز در این نشست گفت: ما همه در یک کشتی هستیم. همه باید باهم کار کنیم. بحران‌های شدیدی اکنون وجود دارد. از ناترازی‌های متعدد در اقتصاد گرفته تا عدم ارتباط با دنیای پیشرفته است که یک نقص بسیار بزرگ است. در کنار از دست رفتن سرمایه اجتماعی که حاکمیت باید به آن توجه کند. باید صورت مسئله درست را به همراه راهکار آن ارائه دهیم. من هم آماده همکاری با بخش خصوصی در حد توان هستیم. ما نباید خود را منزوی‌تر از گذشته کنیم.

او در بخش دیگر از اظهاراتش گفت: ما در مورد تغییر اقلیم نیاز به یک اجماع‌نظر داریم. آن هم بسیار سریع و فوری. شما به عنوان نخبگان بخش خصوصی باید تلاش کنید که کشور تعهدات خوب و مفید بین‌المللی را بپذیرد. این ابزاری است برای استفاده از تسهیلات جهانی که پیش‌بینی شده و می‌تواند به کار ما بیاید. دقت کنیم که ورود به تعهدات بین‌المللی الزاما باعث دردسر و فشار نیست بلکه بسیار از آنها مسیر تعامل ایران با دنیا را باز می‌کند و نباید اجازه بدهیم این مسیرها بسته بماند.

صفامنش که به نمایندگی از معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در این نشست حضور یافته بود نیز به تشریح بخشی از عملکرد این معاونت پرداخت و گفت: در معاونت علمی، حوزه بهینه‌سازی انرژی و افزایش بهره‌وری و تجدیدپذیر جزو اولویت‌های اصلی ماست. اقداماتی در راستای قانون جهش تولید دانش‌بنیان به‌ویژه ماده 16 قانون که در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر انجام دادیم. یعنی سیاست‌ها و زیرساخت‌ها مشخص شده است. در زمینه بهینه‌سازی و بهره‌وری طبق ماده 46 برنامه هفتم که اولویت کشور است گام‌هایی برداشتیم. این قانون با اجرایی شدن بازار بهینه‌سازی قابل پیگیری است و ما هم در معاونت علمی وظیفه پایش اجرای آن را داریم.

یوسفیان از معاونت پژوهشی و فناوری وزارت نفت نیز تاکید کرد که موضوع ناترازی انرژی یکی از دغدغه‌های مهم معاونت پژوهشی وزارت نفت است. او در بخشی دیگر از اظهاراتش گزارشی مختصر از عملکر سازمانش ارائه کرد. به گفته او قرار است کارگروهی فرا سازمانی شکل بگیرد تا در راستای تدوین سند ملی هیدروژن پیش برود.

موضوع امروز امنیتی است نه اقتصادی

در پایان این نشست، رئیس کمیسیون انرژی اتاق تهران به اهمیت بهره‌گیری از هیدروژن اشاره کرد و گفت: باید به این سمت برویم که از وزارت صمت بخواهیم روی خودروهای هیدروژنی کار کند. تحریم و مسائل دیگری از جمله تمرکز روی خودکفایی باعث شده که نتوانیم به نتیجه مطلوب برسیم و در حوزه تکنولوژی عقب بمانیم. امروز 16 کشور دنیا یک مداد ساده را تولید می‌کنند. ما نباید بخواهیم همه کارها را خودمان انجام دهیم. این عدم اتصال ما به علم دنیا و تکنولوژی دنیا ما را از دنیا دور کرده است. امروز دانشگاه‌های ما با دانشگاه‌های دنیا هیچ ارتباطی ندارند.

سعید تاجیک افزود: تردیدی نیست که جریان تعامل در دنیا ناعادلانه است. دنیای پیشرفته ابتدا مسیر ورود علم و بعد ورود کالا را ‌می‌بندد. ما هم چون تکنولوژی لازم را ندارید ‌نمی‌توانیم حجم مصرف کربن را کاهش دهیم در حالی که کشوری با ضریب انرژی بالا هستیم و دچار ناترازی شده‌ایم.

او تاکید کرد: مساله ناترازی‌ها شاید به زودی از یک مساله اقتصادی تبدیل به یک مساله امنیتی شود. پس باید همین امروز تلاش کنیم که تکنولوژی بیاوریم و کاهش مصرف و کاهش تولید کربن را کلید بزنیم. اگر می‌خواهیم از حمایت‌های بین‌المللی استفاده کنیم باید به کنوانسیون‌ها و معاهدات بین‌المللی بپیوندیم.

تاجیک ادامه داد: قرار است در کاپ 29 تصویب شود که صندوق‌های موجود تا 300 میلیارد دلار به کشورهایی که مثل ما انتشار کربن بالا دارند، برای کاهش آن کمک کنند. پس اگر می‌خواهیم از این حمایت‌ها برخوردار شویم باید تعهدات بین‌المللی را بپذیریم.

رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران گفت: تحریم مشکل خاص ماست. اما محیط زیست مشکل همه دنیاست. به‌ویژه ریزگردها و تنش آبی که در منطقه ما پررنگ است. پس ‌می‌توان از راه محیط زیست وارد تعامل با دنیا شد. پیام ما به دولت این است که در کاپ 29 شرکت کند. رئیس‌جمهور می‌تواند در این اجلاس حضور یابد و این پیام را بدهد که ایران 4 میلیارد دلار در زمینه کاهش کربن سرمایه‌گذاری کرده است و برای ادامه این راه و حفاظت از محیط زیست دنیا باید تکنولوژی روز دنیا را داشته باشیم و بتوانیم این فناوری را در اختیار بگیریم.