هر سال در تاریخ هفتم آوریل پائول کاگام، رئیس‌جمهوری روآندا یکی از مهم‌ترین وقایع قرن بیستم را یادآوری می‌کند: نسل‌کشی روآندا. طی بیش از 100 روز در سال 1994، انبوعی از جمعیت هوتوها به دست سایر افراد در کشور روآندا قتل عام شدند. کاگام هر سال در سخنرانی‌های خود می‌گوید که اکنون در این کشور آفریقایی قدرت را در اختیار گرفته و آن را رهبری می‌کند. یکی از روایت‌های رسمی در مورد روآندا این است که اکنون این کشور در صلحی معجزه‌وار قرار گرفته و همه متحد و یکپارچه با هم زندگی می‌کنند. گویی هرگز نسل‌کشی‌ای در این کشور رخ نداده و مردم، هم‌نوعان خود را به قتل نرساندند. اما در روایتی دیگر، کاگام هم منتقدانی دارد که هر یک به چالش‌هایی در ارتباط با این رهبر اشاره می‌کنند. برخی هم می‌گویند او رهبری ظالم است که روابطی پیچیده با کشور همسایه‌شان یعنی کنگو دارد.

حالا در 30 سالگی سالگرد نسل‌کشی روآندا، بسیاری از ناظران حقوق بشر امیدوارند که کاگام امسال رویه‌ای متفاوت در روآندا در پیش بگیرد. حدود دو سوم از کل جمعیت روآندا را افراد زیر 30 سال تشکیل می‌دهند. اگر رئیس‌جمهوری 66 ساله آن‌ها 30 سال دیگر هم بر زندگی آن‌ها حکمرانی کند، آن‌ها جوانی خود را از دست می‌دهند. آیا واقعا او می‌تواند فردی قابل اعتماد باشد و آینده این جوان‌ها را به خطر نیندازد؟ این همان مسئله‌ای است که ناظران با دقت دنبال می‌کنند تا به پاسخی برای آن دست پیدا کنند. با این حال به نظر می‌رسد پاسخ آنقدر هم ساده و در دسترس نیست.

*بحران در انتظار جوانان روآندایی

بسیاری از تحلیل‌گران می‌گویند بعید است کاگام به فرد مطلوب برای جوانان در این کشور تبدیل شود. در سرزمین هزار تپه روآندا، قرار است به زودی انتخابات برگزار شود. در ماه جولای مردم باید پای صندوق‌های رای بروند و نشان بدهند که واقعا دوباره کاگام را می‌خواهند یا به فکر رهبری جدید هستند. با این حال، بسیاری از تحلیل‌گران می‌گویند بی‌تردید کاگام دوباره رای خواهد آورد و بر صندلی ریاست‌جمهوری در روآندا تکیه خواهد زد. این اتفاق را در دیگر کشورهای دیکتاتوری یا اقتدارگرا شاهد بوده‌ایم. همین چند وقت پیش بود که ولادیمیر پوتین دوباره به ریاست‌جمهوری روسیه دست پیدا کرد در حالی‌که بسیاری تصور می‌کردند در این انتخابات، رای و نظر مردم با پوتین نیست. انتخابات در این کشورها عادلانه و منصفانه برگزار نمی‌شود. می‌توان با بررسی تاریخ و گذشته روآندا به سادگی به این نتیجه‌گیری رسید که احتمالا تا سال 2034 همچنان کاگام در صورت حیات، رئیس‌جمهوری این کشور خواهد بود.

اگر کسی بخواهد، می‌تواند از جنبه‌های مختلفی سیاست‌های کاگام را در شرایط امروزی مورد ارزیابی قرار دهد. برخی از این سیاست‌ها فقط مربوط به روآندا می‌شود، برخی هم مربوط به رفتارهایش در عرصه بین‌المللی. در تصویر کلی می‌توانیم ببینیم که واقعا در برخی از بخش‌ها تلاش‌هایی برای اصلاح و ایجاد تغییر صورت گرفته اما در برخی از دیگر عرصه‌ها، فقط شاهد سرکوب هستیم. به نظر می‌رسد تاریخ این کشور هنوز با مردم زندگی می‌کند. شاید خبری از نسل‌کشی نباشد، اما آثار آن را می‌توان در نقاط مختلف زندگی مردم مشاهده کرد. کاگام شاید به ظاهر فردی سرکوب‌گر نباشد، اما در باطن دقیقا چنین کاری با مردم می‌کند.

دولت به سادگی می‌تواند رفتارهای از بالا به پایین داشته باشد و بسیاری از خانواده‌ها ممکن است قربانی چنین سیاست‌هایی شوند. بررسی‌ها نشان می‌دهد اکثریت مردم روآندا تصمیم گرفته‌اند که با زندگی کنار بیایند و به جای اینکه وارد جنگ و فجایعی نظیر نسل‌کشی شوند، به زندگی خود در آرامش ادامه دهند. گویی بار تاریخ بر دوش آن‌ها سنگینی می‌کند. با این حال، برخی از پژوهش‌ها تا حدودی نشان می‌دهد که صلح فعلی در روآندا تا حدودی سطحی است و در واقع، همچنان چالش‌های بسیاری میان اقلیت‌ها و اکثریت‌ها در این کشور وجود دارد. به نظر می‌رسد که دولت نتوانسته صلح واقعی و عمیق را در این کشور ایجاد کند. در واقع روآندا در وضعیتی کاملا شکننده قرار دارد و هر لحظه ممکن است شرایط به ضرر مردم روآندا تمام شود، به‌ویژه به ضرر اقلیت‌های این کشور. حالا پرسش این است که آیا بالاخره روآندا می‌تواند به ثبات و پایداری دائمی دست پیدا کند یا خیر. پاسخ به تک‌تک مردم این کشور بستگی دارد.

منبع: اکونومیست / ترجمه: آینده‌نگر