اعضای کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق بازرگانی تهران در نهمین گردهمایی خود بودجه سال 1403 از منظر انرژی و محیط زیست را مورد بررسی قرار داده و درباره طرح پژوهشی که قرار است با محوریت این کمیسیون در مورد اثر منابع ثابت و متحرک بر آلودگی هوا و راهکارهای کاهش آلودگی انجام گیرد، به تبادل نظر پرداختند.

در ابتدای این نشست، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران با اشاره به برگزاری همایش «حمل‌ونقل و توسعه اقتصادی» در آستانه روز حمل‌ونقل عنوان کرد که این همایش با حضور مقامات کشوری و مدیریت شهری برگزار شد و بازتاب قابل توجهی به همراه داشت.

به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، سعید تاجیک از احتمال حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در اواخر دی ماه، همزمان با روز هوای پاک در اتاق تهران خبر داد و گفت که چنانچه اعضای کمیسیون نظراتی برای طرح در جلسه مشترک با ایشان دارند، اعلام کنند.

در ادامه، مهدی مسایلی، نایب‌رئیس این کمیسیون، با اشاره به بررسی بودجه 1403 در این جلسه کمیسیون گفت که بخش خصوصی در تدوین لایحه بودجه نقشی نداشته و مانند همیشه باید پس از تدوین این سند در مورد آن اظهارنظر کند. او با بیان اینکه ادامه این رویه، رضایت‌بخش نیست، گفت: باید تدابیری اندیشیده شود که در تدوین بودجه 1404 بخش خصوصی از ابتدا حضور داشته باشد و نظرات خود را اعلام کند.

کاهش اتکا به درآمدهای نفتی

پس از ارائه این توضیحات، حسین بیات، کارشناس این کمیسیون، در گزارشی به تحلیل جایگاه انرژی و محیط‌زیست در بودجه 1403 پرداخت. او با اشاره به اینکه منابع و مصارف عمومی دولت با 18 درصد رشد نسبت به بودجه سال گذشته به 2 هزار و 462 هزار میلیارد تومان رسیده است، گفت که درآمدها معادل 1498 هزار میلیارد تومان و هزینه‌ها نیز در سطح 1803 میلیارد تومان پیش‌بینی شده است.

او افزود: دولت در سال 1403 افزایش 42درصدی درآمدها و رشد ۱۹درصدی اعتبارات هزینه‌ای را پیش‌بینی کرده که در نهایت در مقایسه با سنوات گذشته شکاف میان درآمدها واعتبارات هزینه‌ را کاهش داده و به رقم 305 همت رسانده است. همچنین اگر کسری بودجه به «کسری منابع و مصارفی که در نهایت محقق می‌شود» بسط داده شود، دولت در نهایت آن را از طریق استقراض مانند واگذاری اوراق مالی، منابع صندوق و غیره تأمین خواهد کرد.

بیات با بیان اینکه «منابع هدفمندی در سال 1403 نسبت به سال 1402 معادل۱۰ درصد افزایش داشته است» گفت که 30 درصد از مصارف بودجه عمومی دولت در سقف بودجه منعکس نشده و در قالب تبصره ذکر می‌شود.

او در ادامه، افزایش درآمدهای مالیاتی و کاهش اتکا به درآمدهای نفتی را از نکات قابل توجه در این لایحه دانست و گفت: بند چهارم سیاست‌های کلی برنامه هفتم به لزوم تبدیل مالیات به منبع اصلی تأمین اعتبارات هزینه‌ای دولت اشاره کرده است.

کارشناس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران سایر اجزای این لایحه را مورد اشاره قرار داد و سپس روی تبصره‌های مربوط به انرژی و محیط زیست تمرکز کرد. به گفته او، «کمک ‌بلاعوض ‌دولت‌ معادل7۰‌ درصد‌ اعتبار ‌طرح‌های ‌ذیل ‌برنامه ‌توسعه ‌زیرساخت ‌آب‌، خاک‌ وکشاورزی»‌، «مجوز‌ تسویه‌ جمعی-خرجی ‌مابه‌التفاوت ‌قیمت‌ تکلیفی ‌و ‌قیمت‌تمام‌ شده ‌فروش‌ آب‌ با‌ بدهی‌های طرح‌های ‌تملک ‌دارایی‌های ‌سرمایه‌ای»، «هزینه‌کرد۵۰‌ درصد ‌درآمدهای ‌حاصل ‌از‌ اصلاح ‌بهای ‌برق ‌صنایع‌ شهرک‌ها‌ و ‌نواحی ‌صنعتی ‌برای ‌تأمین برق‌ و ‌نوسازی ‌شبکه ‌انتقال ‌برق ‌به‌ شهرک‌ها‌ و ‌نواحی ‌صنعتی» و «واریز‌ مابه‌التفاوت ‌بهای ‌خوراک ‌نفت ‌خام ‌و ‌میعانات ‌و فرآورده‌های ‌خریداری ‌شده ‌از ‌آنها ‌از‌طریق ‌گشایش ال‌سی ‌ریالی ‌و ‌ارزی» از جمله مواردی است که در تبصره 7 این لایحه به آن اشاره شده است.

بیات همچنین گفت که تکالیفی چون الزام ‌شرکت‌ها‌ و‌ سازمان‌های ‌تابعه ‌وزارت ‌راه ‌و ‌شهر‌سازی ‌به ‌واریز ۱۰۰‌ درصدی ‌سود‌ قابل‌تقسیم‌ تا‌ سقف‌ ۱۰ هزار‌ میلیارد ‌ریال ‌به ‌حساب ‌صندوق‌ توسعه‌ حمل‌‌و‌‌نقل و تکلیف‌ سازمان‌ هدفمندی ‌به‌ تخصیص ‌منابع‌ حاصل ‌از‌ عوارض ‌و ‌مالیات ‌ارزش ‌افزوده ‌فروش ‌فرآورده‌های‌ نفتی‌ و‌گاز‌ طبیعی ‌به ‌تأمین ‌یارانه ‌نان ‌و ‌دارو از موارد قابل ذکر است. کارشناس این کمیسیون گفت که لایحه بودجه سال 1403 کم‌حجم‌تر از لوایح سالیان گذشته است و بسیاری از احکام تکراری در لایحه الحاق 3 آمده است. به بیان دیگر احکامی که در بودجه‌های سنواتی قید می‌شد در لایحه الحاق 3 دائمی خواهد شد که باید حواسمان به این لایحه هم باشد.

(دریافت گزارش بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۳ کل کشور در بخش انرژی و محیط زیست)

بدهی‌های دولت در لایحه بودجه لحاظ نشده است

در ادامه سایر حاضران نیز نظرات خود را در مورد لایحه بودجه اعلام کردند؛ حمیدرضا صالحی، عضو این کمیسیون با اشاره به اینکه بدهی‌های دولت به بخش‌خصوصی در لایحه بودجه نیامده است، ادامه داد: اتاق‌ها باید به نمایندگی از بخش خصوصی نسبت به این مساله اعتراض کنند.

آرش نجفی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران، هم با بیان اینکه دولت هر سال، یک چالش و بیماری به اقتصاد تحمیل می‌کند، افزود: بخش خصوصی تنها کاری که ‌می‌تواند انجام دهد این است که خود را دربرابر این چالش واکسینه کند. کمیسیون انرژی اتاق ایران در مراحل بررسی لایحه در مجلس نظرات خود را اعلام کرده و باید دید این پیشنهادات تا چه حد در لایحه اعمال شده است.

پس از بیان این نقطه نظرات، مقرر شد، کمیسیون پیشنهادات و انتقادات خود را در ارتباط با لایحه بودجه به هیات رئیسه ارائه کند تا به مراجع ذیصلاح انعکاس یابد.

منشا آلودگی هوای تهران چیست؟

در ادامه این جلسه، رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران با اشاره به جلسه مشترکی که قرار است با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست برگزار شود، توضیح داد: اتاق تهران در نظر دارد که در این جلسه نسبت به مشارکت در کنترل آلودگی هوای تهران اعلام آمادگی کند. بر این اساس معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق پروپوزالی را تهیه کرده و در این جلسه به نظرخواهی می‌گذارد.

سعید تاجیک در ادامه گفت که شاید بتوان مساله آلودگی هوا را از ذیل تحریم‌ها خارج کرد و برای کاهش آلودگی از منابع بین‌المللی نیز بهره گرفت.

در ادامه پریسا مطرانلویی، کارشناس معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران طرح اولیه این پروژه مطالعاتی با عنوان «بررسی وضعيت، اثرات و منابع توليد آلودگی هوای ایران و ارائه راهکارهای علمی و عملياتی کاهش آلودگی هوا و بهره مندی از هوای پاک» را ارائه کرد. او با بیان اینکه هدف این مطالعه بررسی سهم منابع ثابت و آلودگی هوا و تهیه بسته‌های سیاستی جهت ارائه راهکارهای کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرهاست، زمان‌بندی پژوهش، روش تحقیق و مراحل آن را تشریح کرد.

پس از ارائه این گزارش، نوبت به بیان دیدگاه‌های سایر اعضای کمیسیون رسید. سیدامین صدرنژاد، دبیر اتحادیه بازیافت، با تاکید بر پرهیز از دوباره‌کاری در انجام این پژوهش گفت که پیش از این مطالعاتی با زاویه دید بزرگ‌تر به انجام رسیده و شایسته است که این تحقیقات که یکی از آنها مربوط به دکتر یوسف حجت، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس است، مورد توجه قرار گیرد.

توحید صدرنژاد، رئیس اتحادیه بازیافت، هم با اشاره به اینکه توجه به آلودگی هوا در دستگاه‌های سیاست‌گذار مقطعی است، ادامه داد: تمرکز دولت و مدیران شهری در چهار ماه نخست سال به موضوع پسماند معطوف بوده و از ماه مرداد تا آبان نیز مساله آب مطرح است. از روزهای نخست آذرماه تا پایان سال نیز موضوع آلودگی هوا در کانون توجه قرار می‌گیرد و با پایان سال دوباره موضوع آلودگی به دست فراموشی سپرده می‌شود.

او با اشاره به مطالعه‌ای که از سوی دکتر یوسف حجت، عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس انجام گرفته است، گفت: در این پژوهش که مربوط به بازه سال‌های 1394 تا سال 1400 است، سهم آلاینده‌هایی نظیر ازن، ذرات کمتر از 2.5 میکرون، co2 و so2 مشخص شده. این مطالعه نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر سهم دی‌اکسید گوگرد در آلودگی صفر است و این بدان معناست که مازوت نقشی در این آلودگی ندارد.

او با اشاره به یافته‌های این پژوهش گفت که تمرکز برای کاهش آلودگی هوا باید روی کاهش ذرات کمتر از 2.5 میکرون قرار گیرد و بر این مبنا باید به اثرات معادن و کارگاه‌های ساختمانی اطراف شهر توجه نشان داد. همچنین برای کنترل این نوع آلودگی، استفاده از بنزین یورو 3 پیشنهاد ‌می‌شود؛ چرا که بنزین با استاندارد کمتر از یورو 3 و یورو 5 و 6 بار دیگر میزان آلودگی ذرات کمتر از 2.5 میکرون را افزایش می‌دهد.

صدرنژاد با اشاره به ضریب تهویه پایین تهران به عنوان یکی دیگر از یافته‌های این پژوهش گفت: تابش آفتاب بر روی ذرات 2.5 میکرون که روی سطوح ته‌نشین شده از دیگر منشا‌های آلودگی هوا عنوان شده که راهکار ساده جاروکشی منظم شهر ‌می‌تواند بخشی از این آلودگی را کاهش دهد.

در ادامه این جلسه، پیام باقری، عضو این کمیسیون و عضو هیات رئیسه اتاق ایران، نیز با بیان اینکه آلودگی شهرها به صورت پیوسته درآمده است، ادامه داد: آلودگی تهران، دارای یک منشا نبوده و این نشان می‌دهد که منابع مختلف آلودگی باید شناسایی شود.

او از ضرورت انجام مطالعات تطبیقی در مورد شهرهایی که در کنترل آلودگی موفق بوده‌اند، سخن گفت و افزود: تعیین ارزش خسارت‌های ناشی از آلودگی هوا،‌ اثر طرح اتاق تهران بر کاهش خسارت‌ها، پیش‌بینی بسته مالی و ارزیابی قوانین پشتیبان نیز در توفیق اقدامات اتاق تهران در این زمینه بسیار حائز اهمیت خواهد بود.

رئیس این کمیسیون هم با اشاره به اینکه منابع ثابت تولید آلودگی نظیر موتورخانه ساختمان‌ها در زمستان افزایش می‌یابد، گفت: احتمالا با راهکارهایی نظیر الزام استاندارد معاینه فنی موتورخانه‌های ساختمان‌های مسکونی، اداری و عمومی به عنوان یکی از تکالیف قانون هوای پاک،‌ منابع ثابت تولید آلودگی نیز کاهش پیدا کند.

او همچنین گفت که پیک آلودگی هوای تهران در بازه 15 آذرماه تا 15 دی ماه قرار گرفته که با تعیین این بازه به عنوان تعطیلات زمستانی مدارس، نه تنها بساط تعطیلات بی‌برنامه برچیده می‌شود که موضوع ناترازی گاز نیز تحت کنترل در می‌آید. افزون بر این گردشگری در جنوب نیز رونق پیدا می‌کند.

در ادامه با طرح این پیشنهادات مقرر شد، مطالعات انجام شده در مورد آلودگی هوا در اقدام مشترکی با کمیسیون‌های ذیربط در اتاق ایران مورد بررسی قرار گرفته و تصمیمات بعدی اتخاذ شود.