در گذشته افغانستان، بازار قدرتمندی نداشت. اما به مرور، به لطف کمک‌هایی که از کشورهایی خارجی روانه این کشور می‌شد، اقتصاد افغانستان رشد کرد و بسیاری از سرمایه‌گذاران به این کشور رفتند و سرمایه‌های خود را در بازارهای این کشور گذاشتند. به مرور سروکله میلیاردها دلار در اقتصاد افغانستان پیدا شد. مصرف‌کنندگان و خریداران وارد میدان شدند. خرید و فروش و به عبارتی تجارت، رونق گرفت و تجار آغاز به کار کردند. اما این روزها بازارها، پر از مغازه‌ای خالی است، مردمی را در خیابان‌ها می‌بینیم که کاسه گدایی به دست گرفته‌اند و برای یک لقمه نان، تکدی‌گری می‌کنند. آن‌ها شرایطی نامطلوب و بحرانی برای تامین مواد غذایی پیدا کرده‌اند.

کمتر از یک سال پیش بود که طالبان قدرت کامل را در افغانستان به دست گرفت. در آن زمان، نیروهای آمریکایی تصمیم گرفتند خاک افغانستان را ترک کنند. دولت سقوط کرد و شرایط امنیتی در این کشور وخیم شد. دنیا در اوج وحشت به کابل نگاه می‌کرد و منتظر بود ببیند چه سرنوشتی در انتظار این مردم است. فرودگاه‌های کابل پر شده بود از مردمی که می‌خواستند از خاک افغانستان فرار کنند چرا که زیر بیرق طالبان، آینده‌ای روشن برای خودشان متصور نمی‌شدند. بسیاری از افراد در بمب‌گذاری‌های متعدد جان خود را از دست دادند. برخی هم توانستند از مرزهای این زندان بزرگ بگریزند و به کشورهای دیگر پناه ببرند. بسیاری از افراد، خاک افغانستان را ترک کرده‌اند.

کسانی‌که در افغانستان مانده‌اند با بحران اقتصادی روبه‌رو هستند. چهار ماه نخست از سال ۲۰۲۱، شاهد کوچک شدن اقتصاد افغانستان بودیم، در این مدت اقتصاد این کشور یک‌سوم اندازه آن در مدت مشابه در سال گذشته‌اش شده‌است. بسیاری از کسب‌وکارهای خصوصی، از بین رفته‌اند. بسیاری از آن‌ها، بیش از سه‌پنجم از نیروهای خود را تعدیل کرده‌اند. قیمت مواد غذایی نسبت به سال گذشته افزایش ۱۸ درصدی را تجربه کرده‌است. خانواده‌هایی که تا یک سال پیش در طبقه متوسط قرار داشدند اما اکنون برای یک وعده غذایی خود، با زندگی در جنگ هستند. بیش از نیمی از مردم کشور افغانستان، از گرسنگی رنج می‌برند. برخی از آن‌ها به فروختن اعضای بدن و حتی فروختن کودکان خود روی آورده‌اند.

*جایی خارج از نظام جهانی

بخشی از مشکل اقتصادی افغانستان به این خاطر است که دست این کشور از اقتصاد جهانی کوتاه شده‌است. در واقع افغانستان تا همین چند وقت پیش، درون نظام اقتصاد جهانی قرار داشت اما اکنون با به قدرت رسیدن طالبان، این کشور منزوی شده و نمی‌تواند نقشی در اقتصاد جهانی داشته باشد. تمام بودجه‌هایی که به صورت جهانی به دست این کشور می‌رسید، متوقف شده است. ذخایر ارزی این کشور که متعلق به بانک‌های مرکزی است در آمریکا بوده و همگی فریز شده‌اند. تحریم‌هایی هم وجود دارد که شرایط را برای این کشور بدتر کرده‌است.

وقتی طالبان به قدرت رسید، برای همه مثل روز روشن بود که از ابزار خشونت بهره می‌گیرد تا بتواند قدرت خود را حفظ کند. مهم‌ترین مشکلی که برای طالبان تصور می‌شد، به دست آوردن پول بود. خیلی‌ها تصور می‌کردند دولت طالبان نمی‌تواند درآمدزایی کند. اما در کمال ناباوری، طالبان توانسته نظامی مال برای خودش طراحی کند و به کمک آن دوام می‌آورد. ماه گذشته، طالبان اعلام کرد درآمد کل سال را ۲.۱ میلیارد دلار برآورد می‌کند. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند که رقم اصلی از این کمتر باشد اما باز هم رقمی چشمگیر است. دولت طالبان طبق پیش‌بینی‌ها امسال حدود ۱.۷ میلیارد دلار که برابر با ۱۲ درصد از تولید ناخالص داخلی است، درآمد داخلی خواهد داشت که از محل اخذ مالیات و گمرکی و مالیات خدمات خواهد بود. این یعنی دولت طالبان آنطور که بقیه تصور می‌کردند با مشکل مواجه نیست.

طالبان توانسته سه چهارم درآمد دولتی قبلی افغانستان، درآمد داشته باشد. پس وضعیتش اصلا بحرانی نیست. واقعیت این است که این پول به دست مردم نمی‌رسد و در نتیجه مردم فقیر می‌مانند. جریان مالی طالبان، برای دولتش موفقیت‌آمیز است اما برای مردم توفیقی به شمار نمی‌آید. فعلا طالبان اعلام کرده که امسال قرار است ۲.۶ میلیارد دلار در کشور خرج کند اما جزییات این مخارج هنوز مشخص نیست و کسی نمی‌داند این پول، صرف چه اموری خواهد شد. به هرحال، دولت طالبان باید پول بیشتری صرف تهیه مواد غذایی برای مردم فقیر این کشور کند. در غیر اینصورت، شاهد اقتصادی خواهیم بود که سرگرم بازسازی خودش است اما مردمش در کوچه و خیابان، دستشان برای یک لقمه نان به سوی دیگران دراز است.