*روچیر شارما، استراتژیست ارشد مدیریت سرمایه‌گذاری جهانی در موسسه مورگان استنلی

رشد اقتصادی چین دارد کم می‌شود و دوباره این هشدار که «اگر چین زمین بخورد دنیا زمین می‌خورد» به گوش می‌رسد‏.‏ اما به نظر من چین امروز به اندازه قبل نمی‌تواند دنیا را زمین بزند‏.‏

تا مدتی پیش، اکثر اقتصادها داشتند به شکلی نزدیک با رشد چین پیش می‌رفتند‏.‏ اما در سال‌های اخیر این وابستگی کمتر شد و به خصوص در دوران همه‌گیری کرونا به وضوح پایین آمد‏.‏ نسبت بین رشد تولید ناخالص داخلی چین و سایر اقتصادهای بازار نوظهور از سال ۲۰۱۵ تاکنون تغییر چشمگیری داشته و از ۰‏.‏۹ به ۰‏.‏۲ رسیده است‏.‏ در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۱ میلادی، چین در قیاس با سایر اقتصادهای بازار نوظهور رشد کمتری داشت و این در سه دهه اخیر بی‌سابقه بود‏.‏ همین می‌تواند نشانه‌ای باشد از آنچه که در راه است‏.‏

این روزها دولت چین سختگیری‌ها و قرنطینه‌های کرونایی شدیدی دارد و فشار خود را بر بخش‌های حساس اقتصاد و شرکت‌های بدهی‌دار زیاد کرده است‏.‏ این خودش توضیحی است بر اینکه چرا رشد اقتصادی چین آهسته شده است و چرا بقیه دنیا لزوما با این مشکل مواجه نیستند‏.‏ اما ارتباط بین رشد در چین و سایر اقتصادها تقریبا از پنج سال پیش شروع به کاهش کرد و آنچه امروز شاهدش هستیم فقط عمق ماجرا را بهتر نشان می‌دهد‏.‏

یکی از جنبه‌های ماجرا، جنگ سرد تجاری است‏.‏ چین مدتی است که به سمت خودش برگشته؛ یعنی الگوی رشد مبتنی بر تجارت را کمرنگ کرده و به جایش به الگوی رشد مبتنی بر مصرف داخلی روی آورده است‏.‏ صادرات به عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی چین از بالای ۳۵ درصد در سال ۲۰۱۰ میلادی به کمتر از ۲۰ درصد در سال جاری میلادی رسیده است‏.‏ در سال ۲۰۱۵ میلادی پکن برنامه «ساخت چین ۲۰۲۵» را آغاز کرد؛ کمپینی برای خودکفایی که مبتنی بر خرید کالاهای بیشتر چینی توسط مصرف‌کننده داخلی و نیز توسعه تکنولوژی‌های لازم برای آن در داخل است‏.‏

واکنش دولت وقت آمریکا به رهبری دونالد ترامپ به این موضوع این بود که چین و آمریکا را به اصطلاح از هم جدا کند‏.‏ از آن زمان به بعد، هم جو بایدن و هم اروپایی‌ها که منتقد سیاست‌های ترامپ هم بودند، درواقع همان شیوه او را در پیش گرفته‌اند و به خصوص در زمان همه‌گیری کرونا به این نتیجه رسیدند که باید راه‌شان از چین جدا باشد‏.‏ در همین راستا آن‏ها ‏تلاش زیادی کردند که از رقبای تجاری چین مثل مکزیک، ویتنام و تایلند کالاهای بیشتری بخرند‏.‏

در سال‌های پیش از بروز بحران کرونا، چین تشکیل‌دهنده حدود ۳۵ درصد از رشد تولید ناخالص داخلی جهانی بود‏.‏ اما این رقم در سال ۲۰۲۰ کاهش یافت و الان هم حدود ۲۵ درصد است‏.‏ پنج سال پیش، چین داشت با دو برابرِ رشدِ متوسط در میان اقتصادهای بازار نوظهور پیش می‌رفت‏.‏ اما حالا این تفاوت کاهش یافته است‏.‏ چین این روزها با کاهش شدید جمعیتش و همین طور بدهی‌های بزرگ مواجه است و احتمالش هست که در سال‌های آینده نسبت به سایر بازارهای نوظهور رشد کمتری را تجربه کند‏.‏

در همین حال، سایر پیش‌برندگان رشد جهانی دارند قوت بیشتری می‌گیرند و هر یک در کشورهای مختلف دنیا تاثیرهای متفاوتی می‌گذارند‏.‏ انقلاب دیجیتال دارد تقاضا برای نیمه‌رساناها و سایر محصولات های‌تِک (تکنولوژی پیشرفته) را بالا می‌برد‏.‏ این یعنی صادرات کشورهایی مثل تایوان و کره جنوبی افزایش خواهد یافت‏.‏ همچنین افزایش جریان اطلاعات دارد در حفظ رشد اقتصادی جهانی نقش موثری ایفا می‌کند‏.‏

از سوی دیگر، تکنولوژی اینترنت موبایل به شدت اقتصاد بازارهای بزرگتر و غیرپیشرفته‌تر از جمله هند و اندونزی را متحول کرده است‏.‏ درآمد دیجیتال به عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی در این کشورها در چهار سال اخیر، سه برابر شده است‏.‏ هند یکی از کشورهایی است که تجارتش با چین به عنوان سهمی از اقتصاد دارد کاهش می‌یابد‏.‏

بخش زیادی از این مسئله ناشی از خدمات آنلاین است که با سرعت و به صورت همزمان در بازارهای نوظهور رشد کرده‌اند و در این زمینه به چین وابسته نبوده‌اند‏.‏ تکنولوژی موبایل در سطح جهانی تشکیل‌دهنده ده درصد از رشد درآمد کلی است؛ و در بازارهای نوظهور دارد با سرعت گسترش می‌یابد‏.‏

با این اوصاف، جدایی جهان از چین خیلی هم دوردست به نظر نمی‌رسد و احتمالش هست که دوره جدیدی از رشد در میان اقتصادهای نوظهور مشاهده شود‏.‏ آن‏ها ‏پیشتر برای تامین قطعات یا مواد اولیه مورد نیاز خود وابسته به چین بودند اما حالا گزینه‌های دیگری هم وجود دارد که می‌تواند آینده آن‏ها ‏را متحول کند‏.‏ اینکه می‌گوییم چین امروز اهمیت کمتری در اقتصاد جهانی دارد به این معنا نیست که چین به کل اهمیتش را از دست داده است‏.‏ چین هنوز بزرگ‌ترین شریک تجاری اکثر کشورهای دنیاست‏.‏ اما تاثیرش بالاخره زمانی در آینده کاملا کم خواهد شد‏.‏ بنابراین اگر چین زمین بخورد، لزوما همه زمین نمی‌خورند‏.‏