در انتظار شهر هوشمند

از فرصت‌های کرونا که می‌گفتند همه نگاه‌ها به سمت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها بود، اما هنوز هم اقتصاد ایران به‌معنای واقعی دانش‌بنیان نیست. دانش‏بنیان شدن اقتصاد در برنامه چهارم توسعه مورد تاکید قرار گرفته و موتور صنعتی شدن اقتصاد، دانش است. از زمان تصویب برنامه چهارم توسعه حدود 15 سال می‌گذرد، آن برنامه دانش‏بنیان شدن اقتصاد و شهر هوشمند بود و حالا باید پرسید که چقدر پیش‌رفتن به سمت اقتصاد دانش‏بنیان در اولویت مسئولان ما قرار دارد؟ اکنون نیز بسیاری از صنایع مادر ما وارد فرایند اقتصاد دانش‏بنیان نشدند و در حال ورشکستگی هستند. بسیاری از صنایع ما از ماشین‏آلات قدیمی استفاده می‌کنند که کارایی لازم را ندارند و همین امر سبب شده نوآوری صورت نگیرد و کارگاه‌ها و کارخانه‌های ما که اغلب فرسوده‌اند نتوانند نیروی کار کافی را جذب کنند. شهر هوشمند مبتنی بر آن مدل شبکه‌بندی است تا بتوانند اتصال بین دانش و صنعت ایجاد کنند؛ همچنین مبتنی بر دولت الکترونیک و مشارکت مردم هستند. که اگر این موارد محقق می‌شد زمینه برای پیشرفت اقتصاد و ایجاد اشتغال فراهم می‌شد. اگر اقتصاد ما دانش‏بنیان نشود جهانی نخواهیم شد. حالا دولت، مجلس و بخش خصوصی از لزوم توجه به اقتصاد دانش‌بنیان و شهر هوشمند می‌گویند. اگرچه توجه به اقتصاد دانش‌بنیان مورد توجه است اما هنوز در بازارسازی خارج از مرزهای خود به نتیجه نرسیده‌اند. ‏همه‌گیری کرونا در دو سال اخیر به روند صادرات محصولات دانش‌بنیان آسیب زده است. البته در دو سال خیلی از کسب‌وکارهای آنلاین در حوزه خدمات و سلامنت رونق گرفت. در سال 1399 تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان به 5 هزار و 722 شرکت رسید. در حال حاضر تعداد شرکت‌های خلاق در ایران 1442، شتاب‏دهنده فناوری 170، شرکت‌های دانش‌بنیان 6515 تا و خانه‌های خلاقیت و نوآوری افتتاح‏شده 39 عدد است. این صنعت البته با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. یکی از این چالش‌ها، تامین منابع توسط نهادهای مالی از جمله بانک‌ها، صندوق‌ها و... است. افزایش سهم دانش‌بنیان‌ها در اقتصاد، نیازمند تامین منابع است. برای اینکه یک ایده و دانش بتواند به یک محصول تبدیل شود، باید بانک و سرمایه‌گذار در کنار شرکت دانش‌بنیان قرار گیرند تا امکان تجاری‌سازی محصول فراهم شود که قطعاً بنگاه‌های مالی می‌توانند از طریق فراهم کردن خدمات مالی اعتباری و غیراعتباری، تسهیل صدور ضمانت‌نامه و تسهیل نقل‌و‌انتقال پول به شرکت‌های دانش‌بنیان در این زمینه کمک کنند.

 پیش‌بینی 1401

 در انتظار تغییر

دولت سیزدهم وعده‌های زیادی درباره رونق شرکت‌های دانش‌بنیان، تغییر سیاست‌ها و استراتژی‌های معاونت علم و فناوری ریاست‌جمهوری داده بود، اما آنچه بیشتر از همه این روزها به چشم می‌آید نه تغییر در جهت رونق که با طرح صیانت و تصویب آن در کمیسیون، به‌نظر می‌رسد کسب‌وکارهای نوین و دانش‏بنیان آسیب جدی ببیند. رونق کسب‌وکارهای نوین و اقتصاد دیجیتال به وضعیت اینترنت گره خورده است و البته در کنار آن به بازار جهانی و روابط بین‌الملل. البته ممکن است با تصویب برجام در سال جدید کسب‌وکارهای دانش‏بنیان ایران به بازارهای جهانی راه یابند و در این مسیر فرصت بهتری برای رشد داشته باشند. باید دید که در سال جدید شرکت‌های دانش‌بنیان در صورت کاهش تحریم‌ها، ‏چقدر می‏توانند برای بهبود وضعیت خود و رشد 8 درصدی اقتصادی که از آن می‌گویند سهمی به خود اختصاص دهند و آیا استراتژی‌های حمایتی از این حوزه رونق خواهد داشت یا خیر؟یدآ 

  تحلیل

افشین کلاهی، رئیس کمیسیون کسب‌وکارهای دانش‌بنیان اتاق ایران

شرایط شرکت‌ها و کسب‌وکارهای حوزه دانش‌بنیان نامساعد است و مجبورند همزمان با انحصار بازارهای داخلی و تحریم‌های خارجی مقابله کنند. نباید اجازه بدهیم کسب‌وکارهای دانش‌بنیان هم به سرنوشت بخش صنعت دچار شوند. در بخش صنعت به دلیل فقدان استراتژی توسعه صنعتی نتوانستیم در یک حوزه مشخص مزیت‌های خود را شناسایی و روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنیم. این اتفاق نباید در بخش کسب‌وکارهای دانش‌بنیان رخ دهد. سیاست‌های حوزه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان فراتر از دولت‌ها تدوین می‌شوند و خود نظام بر این موضوع نظر دارد؛ امیدواریم همان سیاست‌های حمایتی گذشته ادامه یابند. در سال‏های اخیر با سرمایه‌گذاری‌هایی که انجام‌ شده بیش از ۶ هزار شرکت دانش‌بنیان ایجاد شده است. با اوج‌گیری کرونا شاهد بودیم که این شرکت‌ها به خوبی توانستند نیازهای بهداشت و سلامت کشور را در زمانی که حتی امکان واردات دستگاه‌ها و تجهیزات موردنیاز وجود نداشت، تأمین کنند. همچنان که در زمینه صادرات هم موفق بودند. ما شرکت‌هایی داریم که در کشورهای دیگر خط تولید راه انداخته و توانسته‌اند محصولات خود را به اروپا و کشورهای امریکای شمالی صادر ‌کنند. بیش از ۴۵۰ شرکت دانش‌بنیان به‌صورت جدی در زمینه صادرات فعال هستند و حجم صادرات این شرکت‌ها در سال گذشته حدود یک میلیارد دلار بوده است. شرکت‌های دانش‌بنیان در فضای گلخانه‌ای رشد می‌کنند و وقتی موفق شدند کالا و یا خدماتشان را به نتیجه برسانند، مانند باقی شرکت‌ها یا با بازار انحصاری داخل کشور و فضای نامناسب کسب‌وکار مواجه می‌شوند و یا با موانع بین‌المللی و تحریم‌ها، و در فروش محصولات خود نیز با مشکلات زیادی مواجه می‌شوند. امیدوارم موانع ارتباطات بین‌المللی زودتر برطرف شوند.