چرا بحران انرژی امسال متفاوت است؟
فقط در انگلیس طی ده سال گذشته قیمت عمده‌فروشی الکتریسیته ۱۰ برابر شده است. در اسپانیا افزایش شدید بهای برق تیتر اول روزنامه‌هاست و مردم چندین بار به همین خاطر به خیابان‌ها ریخته‌اند
آینده نگر/جیسون بُرداف، بنیانگذار دانشکده اقلیم‌شناسی دانشگاه کلمبیا
همچنان که بحران کمبود ذخایر انرژی برای زمستان اروپا به نقطه حساس خود نزدیک می‌شود، افزایش بهای انرژی در نقاط مختلف دنیا به افزایش تورم منجر شده و خانه‌ها و کارخانه‌ها و روند احیای اقتصاد پس از کرونا از این روند ضربه خواهند خورد: خانه‌ها سرد خواهند ماند و کارخانه‌ها خاموش خواهند شد. اما اینکه این زمستان ما وارد بحران همه‌جانبه انرژی شویم هنوز معلوم نیست. این یکی به بخت و اقبال دنیا بستگی دارد: اینکه زمستان امسال اروپا و دیگر نقاط دنیا چقدر سرد باشد و رقابت بر سر نفت و گاز چقدر جدی شود.
این البته مشکل جدیدی نیست و جهان هر سال با آن دست و پنجه نرم می‌کند اما بحران انرژی اروپا نشان از وضعیت بی‌ثبات آینده دارد: دنیایی که هم مجبور است جلوی استفاده از سوخت‌های آلاینده را بگیرد تا بحران تغییرات اقلیمی زمین را نابود نکند، و هم انرژی پاک کافی در اختیار ندارد تا بتواند خودش را گرم کند و موتور کارخانه‌هایش را روشن نگه دارد.
چه شده که واردکنندگان گاز طبیعی در اروپا مجبور شده‌اند گاز را ۶ برابر قیمت سپتامبر ۲۰۱۹ بخرند؟ چه شده که قیمت گاز برای واردکنندگان آسیایی از ۳ سال پیش تا حالا ۴ برابر شده است؟ چرا بهای زغال سنگ سر به فلک گذاشته است و اینها چه تاثیری روی بهای برق مصرفی دارد؟
فقط در انگلیس طی ده سال گذشته قیمت عمده‌فروشی الکتریسیته ۱۰ برابر شده است. در اسپانیا افزایش شدید بهای برق تیتر اول روزنامه‌هاست و مردم چندین بار به همین خاطر به خیابان‌ها ریخته‌اند. در آلمان قیمت برق از نقطه اوج سال ۲۰۰۸ بالاتر رفته، به همین خاطر کارخانه‌ها از میزان تولید کاسته‌اند و قیمت محصولاتی که برای تولیدشان به برق زیادی نیاز است - مثل آلومینیوم - به شدت بالا رفته است. در انگلیس تعداد زیادی از شرکت‌های کوچک‌تر تولیدکننده الکتریسته ورشکسته شده‌اند و دولت مجبور شده به شرکت‌ها اجازه دهد قیمت گاز و آب و برق مصرف‌کنندگان خانگی را بالا ببرند.
بحران چطور به وجود آمده و چرا این‌بار متفاوت است؟ چند عامل به طور همزمان باعث شرایط اخیر شده‌اند.
۱. آب و هوای متفاوت
طی یک سال گذشته ما با شرایط آب و هوایی بی‌سابقه‌ای روبهرو بوده‌ایم که باعث شده روی عرضه و تقاضای گاز تاثیر جدی بگذارد. زمستان سال پیش در نیمکره شرقی - به خصوص آسیا - سردتر از سال‌های گذشته بود و بعد شاهد بهاری با سرمای غیرمعمول در اروپا بودیم. همه اینها تقاضا برای گاز طبیعی را بالا برد تا خانه‌ها گرم بمانند. سرمای بی‌سابقه تگزاس باعث شد این منطقه نتواند گاز کافی تولید کند و در ماه فوریه شاهد کاهش گاز صادراتی آمریکا به آسیا بودیم. بعد از آن شاهد گرمای بی‌سابقه‌ای در چین، اروپا، آمریکا و دیگر نقاط دنیا بودیم که این هم نیاز به گاز برای تولید الکتریسته را بالا برد چون مردم مجبور بودند تمام مدت روز کولرها را روشن نگه دارند.
۲. بحران در تولید انرژی‌های جایگزین
مشکل اینجاست که امسال دیگر منابع جایگزین تولید الکتریسته هم اوضاع خوبی نداشته‌اند. امسال اروپا شاهد دوران‌های طولانی بادهای ضعیف بود و این باعث شد توربین‌های بادی نتوانند برق کافی تولید کنند. به همین خاطر تقاضا برای گاز و زغال سنگ بالا رفت و تا کم‌کاری انرژی‌های تجدیدپذیر جبران شود. مشکل دیگر این بود که امسال آلمان مجبور شد سه نیروگاه قدیمی برق اتمی خود را تعطیل کند و میزان تقاضا برای سوخت‌های فسیلی در این کشور بالا رفت. در این میان بحران خشکسالی در چین و آمریکای لاتین باعث کاهش تولید الکتریسته از نیروگاه‌های برق‌آبی شد و دولت‌ها دوباره چاره‌ای جز خرید گاز بیشتر نداشتند.
۳. روند احیای پس از رکود کرونا
احیای اقتصادی از دوران رکود کرونا هم در اروپا و هم در آسیا قوی بوده و کارخانه‌ها، شرکت‌ها و کسب و کارها با قدرت به روال سابق برگشته‌اند و تشنه انرژی‌اند. میزان مصرف گاز طبیعی در چین طی شش ماه اول امسال در مقایسه با دوره مشابه سال پیش ۲۵ درصد افزایش داشته و چین را تبدیل به بزرگ‌ترین واردکننده LNG جهان کرده است (قبلا ژاپن بزرگ‌ترین واردکننده بود).
۴. وضعیت تولید گاز در روسیه
با وجود افزایش قیمت و تقاضا در بازارهای جهانی، گازپروم شرکت گاز دولتی روسیه گاز بیشتری را روانه خط لوله اروپا نکرده است. البته روسیه طبق تعهدات بلندمدت خود عمل می‌کند اما می‌تواند با ارسال گاز بیشتر پول بیشتری به جیب بزند. اینجا معلوم نیست روسیه نمی‌تواند یا نمی‌خواهد گاز بیشتری تولید کند. به هر حال چندین تولیدکننده گاز در نقاط دیگر دنیا هم با مشکلات کهنه‌شدن تجهیزات تولید روبرو هستند و همین باعث شده گاز مورد نیاز اروپا تامین نشود.
۵. قوانین محیط زیستی سفت و سختتر
اروپایی‌ها در تعهد خود به مقابله با تغییرات آب و هوایی، و حرکت خود به سمت انرژی‌های پاک‌تر مجبور شده‌اند روی استفاده از زغال‌سنگ سخت‌گیری بیشتری کنند و مالیات سنگین‌تری بر شرکت‌های مصرف‌کننده زغال‌سنگ ببندند. حالا که گاز کمیاب شده، شرکت‌ها مجبورند برای استفاده از زغال سنگ بیشتر، جریمه بیشتری بدهند و این باعث افزایش بهای الکتریسیته تولیدی آنها شده است.
در نتیجه مخازن ذخیره گاز طبیعی اروپا امسال به پایین‌ترین حد خود طی دهه اخیر رسیده‌اند. در شرایط طبیعی، حالا ذخایر باید پر می‌بودند تا اروپا برای زمستان آمادگی داشته باشد. به همین خاطر روسیه امسال دست بالا را خواهد داشت و در صورتی که زمستان سختی را تجربه کنیم مسکو می‌تواند شرایط خود را به اروپایی‌ها دیکته کند. حالا به خصوص روسیه می‌تواند بگوید سنگ‌اندازی آمریکا و اوکراین در روند بهره‌برداری و استفاده از خط لوله جدید انتقال گاز طبیعی نورد استریم ۲ - از روسیه به آلمان - به ضرر کل قاره تمام خواهد شد و آنها باید شرایط کرملین را بپذیرند.
به هر حال سال‌های پیش رو سال‌های پرتنشی در حوزه انرژی خواهد بود. هم مجبوریم از سوخت‌های فسیلی فاصله بگیریم تا زمین گرم‌تر نشود هم مسیر حرکت به سمت انرژی‌های سبزتر سنگلاخ خواهد بود. بدون تردید سیاستگذاران در این حوزه‌ها سال‌های سختی را پیش رو خواهند داشت.
نظر خود را بنویسید