بهروز علیشیری، رئیس اسبق سازمان سرمایه گذاری و کمک های اقتصادی و فنی ایران در کتاب موریانه های نهادی توسعه صنعتی ایران که در تابستان 1400 به چاپ رسیده است، به دلایل توسعه نیافتگی صنعتی به طور عام و عقب‌ماندگی توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (فاوا) در ایران پرداخته است.

علیشیری در گفت وگو با روابط عمومی اتاق تهران توضیحاتی درباره این کتاب که -توسط انتشارات مهر مانا به چاپ رسیده- ارائه کرد و گفت: توسعه فاوا به عنوان آخرین نسل توسعه صنعتی و آخرین عزم دولت‌ها در رقابت های بین المللی برای توسعه ملی و سرک کشیدن به بازارهای جهانی محسوب می شود و به دلیل نقش سرریز آن بر سایر بخش‌های اقتصادی و توسعه صنعتی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. در واقع، میزان موفقیت کشورها در در حوزه فاوا، معرف میزان موفقیت در آخرین نسل سیاست گذاری در حوزه توسعه صنعتی قلمداد می‌شود.

او افزود: من برای ارزیابی وضعیت توسعه صنعت فناوری اطلاعات در ایران،‌ چهارچوب نظری خویش را بر پایه دیدگاه‌های پروفسور پیتر ایوانس استاد برجسته توسعه در سطح جهان سازمان داده‌ام. بر پایه این رهیافت نظری، اندازه و حجم دولت برای پیشبرد پروژه صنعتی مهم نیست، بلکه آنچه اساسی است ظرفیت ساختارهای دولت و نوع رابطه آن با جامعه (بخش خصوصی) تعیین کننده است. دولت برای انجام سیاست های اقتصادی خود باید از انسجام اداری و تمرکز تصمیم‌گیری برخوردار بوده و خودگران باشد؛ اما این خودگردانی نیمی از ماجرا است. دولت باید به جامعه متکی باشد تا این خودگردانی نسبی شود.

علیشیری در ادامه به این نکته اشاره کرد که تجربه فعالیت ها و سیاست گذاری های دولت ایران در طی چند دهه اخیر نشان می دهد که اگرچه به ظاهر اهتمام نهادی کافی برای توسعه صنعتی در سطح شوراهای عالی ( شورای عالی انفورماتیک، شورای عالی اطلاع رسانی، شورای عالی فناوری اطلاعات و شورای عالی فضای مجازی ) به ریاست رئیس جمهور صورت گرفته است، اما به دلیل عدم تفکیک وظایف کارکردی میان آنها، موجب بروز کشمکش نهادی و تعارضات درون دستگاهی شده است. این کشمکش میان نهادهای متکثر اداری به نهادهای ذیربط بخش‌خصوصی تسری یافته و موجب شکست طرح های توسعه ای در این حوزه شده است.

او با بیان اینکه«سازمان فناوری اطلاعات ایران در اواخر دهه 80  با هدف توسعه فاوا و پیشبرد سند پایش به مثابه بی بدیل ترین سند عملیاتی توسعه ای کشور شکل گرفت است»گفت که این سازمان نیز در انجام پروژه پیشرفت بخشی، ناکام مانده است و البته تاسیس نهادهای مختلف پولی و مالی در این عرصه نیز موجبات پراکندگی و گسست بخش پیشران توسعه فاوا را فراهم کرده است

 علیشیری گفت: بر پایه این تحلیل ها ، نهادهای از ریخت افتاده موجب بروز پدیده انکسار ساختاری در اقتصاد ایران و توسعه صنعتی شده و موجب شکل‌گیری سندروم عقب ماندگی اقتصادی ایران در این عرصه شده است. شواهد و تجربیات نهادی، طی چند دهه اخیر نشان می‌دهد که دولت در انجام سیاست های قابلگی و پرورشگری ناموفق بوده است و از مدل دولت توسعه گرای ایوانسی فاصله گرفته است.

رئیس سابق سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های فنی و اقتصادی ایران توضیح داد که  کتاب «موریانه‌های نهادی توسعه صنعتی ایران» با بهره گیری از تجربیات و اقدامات اجرایی انجام شده و سیاستگذاری های صورت گرفته و نقش و میزان مشارکت بخش خصوصی نشان می دهد که چرا پروژه توسعه صنعتی در ایران با شکست مواجه شده است و در عین حال نشان می‌دهد که چگونه موریانه های نهادی، همه سیاست های صحیح توسعه‌ای را از درون نابود می کنند. استدلال این کتاب این است که مشکل توسعه اقتصادی به طور عام و توسعه صنعتی به طور خاص، اقتصادی نیست و مستلزم بازگشت دولت به ایفای وظایف توسعه گرایانه در قالب نقش های قابلگی و پرورشگری در معاضدت کامل با بخش خصوصی است.