در هفتمین نشست کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران، چالش‌های قیمت‌گذاری انرژی در ایران مورد نقد و بررسی قرار گرفت. در این رابطه، سجاد برخورداری، عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران با ارائه گزارشی از وضعیت مصرف حامل‌های انرژی در جهان و ایران، این‌گونه تحلیل کرد که به دلیل آنکه در ایران ساختار بازار وجود ندارد، نمی‌توان به مکانسیم واقعی قیمت‌گذاری انرژی دست پیدا کرد.

او در عین حال این ادعا را که مصرف انرژی در ایران در مقایسه با میانگین جهانی بالاتر است، رد کرد و آن را واقعی ندانست. وی همچنین در تحلیل خود، این نکته را مورد تاکید قرار داد که در صورت افزایش قیمت سوخت در ایران از سوی دولت، دهک‌های پایین جامعه آسیب بیشتری در مقایسه با سایر دهک‌ها خواهند دید.

همچنین در هفتمین نشست کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران، تفاهم‌نامه همکاری میان این کمیسیون و انجمن اقتصاددانان ایران به امضا رسید.

احتمال ورود بورس انرژی به فروش کاغذی نفت

در ابتدای این جلسه، رییس کمیسیون انرژی و محیط زیست اتاق تهران به بیان برخی اخبار و اتفاقات حوزه انرژی پرداخت. رضا پدیدار ابتدا به برگزاری کنگره نفت و نیرو که قرار است مهرماه امسال در مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما برگزار شود، اشاره کرد و با بیان اینکه رویکرد این کنگره، آینده‌نگری فضای کسب‌و‌کار در صنعت نفت و نیرو با محوریت بخش‌ خصوصی است، اعلام کرد که در این کنگره به موضوعاتی از جمله مقتضیات بازارهای جدید منطقه‌ای و بین‌المللی، چالش‌های محیط‌زیستی در صنعت نفت، نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در آینده صنعت نفت؛ اصلاح ساختار وزارت نفت و همچنین، سیاست‌های اصل 44 قانون اساسی در حوزه انرژی پرداخته خواهد شد.

پدیدار در ادامه به بورس انرژی اشاره کرد و گفت: طبق شنیده‌ها، به نظر می‌رسد که فروش کاغذی نفت اجرایی خواهد شد و به این ترتیب، شرکت‌ها و اشخاص حقوقی شناخته شده امکان انجام معاملات کاغذی در بورس انرژی را خواهند داشت.

نگاهی به مصرف انرژی در ایران

در ادامه این جلسه، سجاد برخورداری عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران به تحلیل گزارشی در ارتباط با قیمت‌گذاری انرژی در ایران پرداخت. وی در ابتدای این گزارش، گریزی به مصرف روزانه بنزین در جهان زد و گفت: ایالات متحده آمریکا با مصرف روزانه بیش از 9 میلیون بشکه در روز، در صدر کشورهای مصرف‌کننده این سوخت است در حالی که ایران با مصرف روزانه 470 هزار بشکه در روز در جایگاه یازدهم جهان قرار دارد.

به گفته وی، سهم مصرف کشور آمریکا از کل بنزین مصرفی دنیا در روز، در حدود 35.8 درصد است در حالی که این میزان برای ایران به 1.7 درصد می‌رسد. بر اساس آماری که برخورداری ارائه داد، کل مصرف روزانه بنزین در جهان معادل 25.9 میلیون بشکه در روز است. آمار و اطلاعات این کارشناس حوزه اقتصاد انرژی که مربوط به سال 2016 میلادی است همچنین نشان می‌دهد که سرانه مصرف بنزین در ایران 0.73 لیتر در روز است که از این حیث ایران در جایگاه 37 جهان در بین 190 کشور قرار دارد. این در حالی است که سرانه مصرف بنزین در آمریکا حدود 4.2 لیتر در روز است.

برخورداری سپس به سرانه خودرو در ایران و جهان اشاره کرد و افزود: بر اساس آمار مربوط به سال 2014، به ازای هر 1000 نفر در آمریکا، 800 خودرو وجود دارد در حالی که این رقم در ایران معادل 200 خودرو است.

وی در ادامه سهم هزینه بنزین از درآمد متوسط روزانه در کشورهایی مانند کویت و آمریکا را حدود 0.3 برابر ایران و در ترکیه معادل 3.45 برابر ایران عنوان کرد و افزود: مصرف سرانه برق در نروژ 9.3، کانادا 5.4 و آمریکا 4.4 برابر ایران است.

عضو هیات علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران سپس این‌گونه نتیجه‌گیری کرد که حدود 60 درصد فرآورده‌های نفتی ایران در داخل کشور در بخش حمل‌و‌نقل و حدود 10 درصد در بخش خانگی، تجاری و عمومی مصرف می‌شود، حال آنکه حدود 48 درصد گاز طبیعی در بخش خانگی، عمومی و تجاری و حدود 33 درصد آن نیز در بخش صنعت مصرف می‌شود.

به گفته وی، در ایران حدود 49 درصد برق در بخش خانگی، عمومی و تجاری و در حدود 33 درصد آن نیز در بخش صنعت مصرف می‌شود.

برخورداری سپس به احتمالات مربوط به افزایش قیمت بنزین در کشور اشاره کرد و گفت: در این صورت، قیمت سایر کالاها نیز به افزایش قیمت بنزین واکنش نشان خواهد داد و این اتفاق منجر به کاهش بخشی یا کل اثر اولیه افزایش قیمت بنزین شده و در واقع قیمت نسبی بنزین به سایر کالاها به وضعیت اولیه برخواهد گشت.

وی افزود: از سوی دیگر، با افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، عملا اثر افزایش قیمت بنزین از بین رفته و بعد از چند سال موضوع تفاوت قیمت با قیمت‌های جهانی مطرح خواهد شد، حال آنکه رفاه خانوارهای دهک‌های پایین جامعه نیز آسیب خواهد دید و برخلاف انتظار، کاهش در مصرف بنزین نیز اتفاق نخواهد افتاد.

این کارشناس اقتصاد انرژی در ادامه به تحلیل متوسط هزینه سالانه انرژی خانوارهای شهری در ایران طی سال 1395 پرداخت و افزود: کل هزینه‌های مربوط به متوسط خانوارهای شهری سالانه در حدود 28 میلیون تومان است، در حالی که کل سهم انرژی در سبد مصرف این بخش از جامعه در حدود 1.3میلیون تومان در سال است، یعنی معادل حدود 5 درصد کل هزینه مصرف سالانه.

بر اساس تحلیل وی، در حالی سهم انرژی در سبد مصرف دهک اول خانوار شهری، 5.9 درصد کل هزینه‌های سالانه این بخش است که این میزان برای دهک دهم معادل 3.2 درصد است. به گفته برخورداری، متوسط هزینه سبد انرژی دهک دهم به دهک اول در مناطق شهری 4.4 برابر و در مناطق روستایی 8.8 برابر است.

وی سپس به برخی چالش‌های سمت عرضه بنزین در ایران اشاره کرد و با بیان اینکه بخش عرضه بنزین در اختیار کامل دولت است، افزود: واگذاری پالایشگاه‌ها به بخش‌ خصوصی، حذف نقش دولت در تامین خوراک پالایشگاه‌ها و ارتقای تکنولوژی این بخش به همراه تاسیس واحدهای جدید با مشارکت شرکت‌های خارجی، از جمله راهکارهایی می‌تواند باشد که در نهایت صعودی شدن سمت عرضه در بازار انرژی را رقم خواهد زد.

برخورداری در عین حال، ارتقای تکنولوژی در بخش مصرف خودروها و جایگزینی حمل‌و‌نقل داخل شهری بنزین پایه با سایر سوخت‌ها را از جمله راهکارهای پیشنهادی در بخش تقاضا دانست.

امضای تفاهم‌نامه همکاری کمیسیون انرژی و انجمن اقتصاددانان

در ادامه این نشست، تفاهم‌نامه همکاری مشترک میان کمیسیون انرژی و محیط‌زیست اتاق تهران و انجمن اقتصاددانان ایران با حضور دبیرکل اتاق تهران به امضا رسید. بر اساس این تفاهم‌نامه، دو طرف در زمینه پروژه‌های پژوهشی، برگزاری کارگاه‌ها و سمینارها و همکاری در انتشار کتب در حوزه اقتصاد انرژی و محیط‌زیست همکاری خواهند کرد.