در همایش بررسی توسعه تجاری و بانکی ایران و ارمنستان که با همکاری اتاق مشترک ایران و ارمنستان در اتاق بازرگانی تهران برگزار شد، راه‌های افزایش همکاری‌های اقتصادی و تجاری و و نیز اقتضائات توسعه روابط تجاری با ارمنستان تبیین و تشریح شد.
همایش تجاری و بانکی توسعه روابط تجاری و بانکی ایران و ارمنستان با همکاری اتاق مشترک ایران- ارمنستان در اتاق بازرگانی تهران برگزار شد. در این همایش که با حضور مدیرعامل منطقه آزاد ارس، نماینده ارمنیان تهران و شمال کشور در مجلس شورای اسلامی، رایزن بازرگانی ایران در ارمنستان، مدیر اجرایی ملت بانک ارمنستان و دبیرکل و برخی معاونان و مدیران اتاق تهران و همچنین فعالان اقتصادی ایرانی و ارمنی برپا شده بود، ظرفیت‌ها و فرصت‌های توسعه روابط با این کشور از بعد تجاری و بانکی مورد بحث و بررسی قرار گرفت. همچنین در این همایش، اتاق بازرگانی تهران و سازمان منطقه آزاد ارس یک تفاهم‌نامه همکاری امضا کردند.
در ابتدای این همایش حسام‌الدین حلاج، معاون امور بین‌الملل اتاق تهران، با اشاره به گرایش سیاست خارجی کشور به توسعه روابط با همسایگان عنوان کرد که این گرایش در سال‌های اخیر در دولت و بخش خصوصی ایران قابل مشاهده بوده و علاقه به توسعه ارتباط اقتصادی و مراودات تجاری با ارمنستان نیز بر همین مبنا شکل گرفته است. حلاج ابراز امیدواری کرد که برگزاری این همایش در خانه فعالان اقتصادی پایتخت به ارتقا سطح مناسبات تجاری و اقتصادی دو کشور منتهی شود.
از مزیت مجاورت با 15 کشور بهره‌برداری کنیم
در ادامه این همایش، رئیس اتاق بازرگانی مشترک ایران و ارمنستان با اشاره به اینکه عمر روابط دیپلماتیک دو کشور پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در آستانه سی‌اُمین سالگرد خود قرار گرفته است، گفت: طی این سال‌ها و حتی پیش از آن، هیچ چالشی میان این دو همسایه به وجود نیامده و کشور ارمنستان به عنوان عضوی از اتحادیه اوراسیا از اهمیت ویژه‌ای نزد ایران برخوردار است. به ویژه آنکه، این کشور به عنوان تنها مرز خاکی ایران با کشورهای اتحادیه اوراسیا محسوب می‌شود و ظرفیت‌های بالقوه‌ای برای توسعه روابط میان دو کشور وجود دارد.
به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، هرویک یاری‌جانیان ادامه داد: ایران در مجاورت 15 کشور قرار گرفته که این کشورها در مجموع 1300 میلیارد دلار واردات کالا از کشورهای مختلف دارند و سهم کالاهای ایرانی از کالای صادراتی به این کشور، کمتر از 1.4 درصد است. در حالی که باید از این فرصت همسایگی نهایت بهره را کسب کرد. من بسیار امیدوارم که این رویداد بتواند به توسعه روابط دوجانبه ایران و ارمنستان کمک کند و راهی برای افزایش مناسبات تجاری و مراودات دو ملت فراهم کند.
منطقه آزاد ارس، پل ارتباط با ارمنستان
در ادامه این جلسه، مدیرعامل سازمان منطقه آزاد تجاری و صنعتی ارس توضیحاتی درباره زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های این منطقه ارائه کرد و گفت: سن مناطق آزاد در ایران کمتر از 30 سال بوده و عمر منطقه آزاد ارس نیز شاید به 20 سال نرسد؛ ضمن آنکه این منطقه طی 19 سال گذشته، فراز و نشیب‌های بسیاری را پیموده است. با وجود این، با استقرار دولت سیزدهم تلاش شده است که عمده قوانین مربوط به مناطق آزاد در این منطقه اجرایی شود.
به گزارش روابط عمومی اتاق تهران، مجید کیانی با بیان اینکه منطقه آزاد ارس در میان هشت منطقه آزاد به عنوان صنعتی‌ترین منطقه شناخته می‌شود و این جایگاه را در حوزه کشاورزی نیز کسب کرده است، توضیح داد: این منطقه جزو معدود مناطقی است که تراز تجاری آن مثبت بوده است. اما با وجود این، از ظرفیت‌های این منطقه به نحو مطلوب استفاده نشده است. در واقع به نظر می‌رسد یکی از دلایل عدم توسعه روابط با ارمنستان طی 30 سال گذشته، عدم معرفی زیرساخت‌ها و ظرفیت‌هایی است که برای مثال در منطقه ارس وجود داشته است. بنابراین اکنون یکی از ماموریت‌های خود را روی معرفی ظرفیت‌ها متمرکز کرده‌ایم.
کیانی در ادامه با اشاره به مساحت عرصه‌هایی که در این منطقه به کشاورزی و دامپروری اختصاص یافته است، گفت که با فعالیت‌هایی که در منطقه آزاد ارس آغاز شده، دست‌کم امکان تامین امنیت غذایی شمال غرب کشور فراهم شده است. چنانکه برای مثال، بزرگ‌ترین گلخانه خاورمیانه در این منطقه احداث شده که محصولات آن به طور مستقیم به روسیه صادر می‌شود و مساحت این گلخانه به یک هزار هکتار خواهد رسید.
به گفته او، به منظور تسهیل مراودات تجاری منطقه آزاد ارس و سایر کشورها، زمینی برای احداث فرودگاه در این منطقه، اختصاص یافته تا در مدت کوتاهی بخش باری آن راه‌اندازی شود. کیانی در ادامه توضیحاتی درباره مزیت‌های سرمایه‌گذاری و ظرفیت‌های این منطقه برای توسعه گردشگری میان ایران و ارمنستان ارائه کرد و گفت: در حال حاضر 197 شرکت فعال در این منطقه وجود دارد. همچنین 15 واحد نیمه‌فعال و 37 واحد غیرفعال نیز در این منطقه حضور دارند. به طور کلی 249 شرکت دارای پروانه بهره‌برداری بوده و 140 واحد تولیدی نیز در حال راه‌اندازی هستند. ارزش افزوده بخش صنعت در این منطقه معادل 9400 میلیارد تومان برآورد شده و وزن کالاهای تولید شده نیز به 172 هزار تن می‌رسد.
مدیرعامل منطقه آزاد ارس در عین حال با ارائه اطلاعاتی در مورد پایانه مرزی نوردوز به عنوان یکی از پایانه‌های مرزی ورود به ارمنستان گفت: حجم تردد مسافر در این پایانه در سال 1400 حدود 54 هزار نفر بوده و همچنین 170 هزار تن کالا از طریق ترانزیت ورودی و خروجی از این منطقه حمل شده است. صادرات و واردات معادل 272 هزار تن بوده و 24 هزار کامیون نیز از این منطقه تردد داشته است. ترانزیت خارجی نوردوز از 144 میلیون دلار در سال 1399 به 190 میلیون دلار در سال 1400 رسیده است.
او در بخش دیگری از سخنانش به موقعیت نوردوز در کریدور شمال به جنوب اشاره کرد و گفت: امکان تولید محصولات به صورت نیمه‌آماده در ارس و نیز تکمیل آن در ارمنستان و سپس صادرات این کالا به کشورهای ثالث نیز وجود دارد.
کیانی در ادامه به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ارس پرداخت و گفت: علاوه بر آنکه ظرفیت‌های معادن مس ارمنستان می‌تواند مورد توجه سرمایه‌گذاران قرار گیرد، حوزه‌های فولاد، مواد پلاستیکی، تولید سوخت‌های معدنی و روغن‌های معدنی، روی و مصنوعات آن، انواع کودها و مواد شیمیایی عالی از دیگر بخش‌های جذاب برای سرمایه‌گذاری در این منطقه است.
او سپس «کاهش سود بازرگانی تا سقف 15 درصد ارزش سیف کالایی که به صورت تجاری از طریق مناطق آزاد به سرزمین اصلی وارد شود» را یکی از مزایای سرمایه‌گذاری در منطقه ازاد ارس برشمرد و «ارزیابی و ترخیص کالا در حداقل زمان»، «امکان حمل کالا با قطار و ارتباط با خطوط خارج از کشور»، «قبول ضمانت‌نامه برای ترخیص کالا از منطقه» و «انبارداری ارزان» را به عنوان مزایای دیگر سرمایه‌گذاری در ارس مورد اشاره قرار داد. (فایل گزارش مدیرعامل منطقه آزاد ارس را از اینجا دریافت و مطالعه کنید)
خدمات ملت بانک ارمنستان به بازرگانان و فعالان اقتصادی ایرانی
مدیر اجرایی بانک ملت ارمنستان نیز در ادامه این نشست طی سخنانی به امکاناتی که این بانک می‌تواند به تجار ارائه کند، پرداخت و گفت: سهامدار بانک ملت ارمنستان که 25 سال سابقه فعالیت دارد، ایران است. از این رو، تمام محدودیت‌ها و تحریم‌هایی که شامل بانک‌های ایرانی شده، شامل این بانک نیز می‌شود. منتهی در این سال‌ها تلاش کردیم که ارتباطات خوبی با بانک مرکزی و بانک‌های ارمنستان برقرار کنیم. بر این اساس، اعطای ضمانت‌نامه به پیمانکاران ایرانی و نقل و انتقال وجوه توسط این بانک انجام گرفته است.
سیدغلامرضا موسوی توضیح داد: در بانک ملت ارمنستان با مدارک شرکت‌های ایرانی که به ارمنی ترجمه شده، حساب‌هایی گشوده شده و در 8 ماه نخست سال 2022 حدود 60 میلیون دلار صادرات از ایران صورت گرفته که وجوه آن به درام، روبل یا یورو برای صادرکننده ایرانی حواله شده است. همچنین حساب روبل نیز از سال 2018 در این بانک فعال شده است.
موسوی با تاکید بر اینکه ماموریت ملت بانک، تسهیل روابط دو کشور است، توضیح داد که برای افتتاح حساب در این بانک، نیازی به حضور شرکت‌های ایرانی در ارمنستان نیست و شرکت‌ها از طریق کانال‌های واتس‌اپی بانک می‌توانند مدارک ترجمه شده خود را برای مسئول مربوطه ارسال کنند و افتتاح حساب مستلزم تایید امضای متقاضی در شعب بانک ملت در ایران است.
استراتژی متفاوت برای ورود به بازار ارمنستان
همچنین رایزن بازرگانی ایران در ارمنستان توضیحاتی درباره اقتضائات داد و ستد با این کشور ارائه کرد و گفت: ارمنستان حدود 3 میلیون نفر جمعیت دارد و از نظر مساحت در رتبه 140 در دنیا قرار دارد. از این رو چنانچه تنها به این دو مولفه توجه کنیم باید این کشور را از شمار شرکای تجاری حذف کنیم. اما ایران در سال گذشته حدود 300 میلیون دلار به ارمنستان صادرات داشته در حالی که رقم صادرات به روسیه، 700 میلیون دلار بوده است. ضمن آنکه ارمنستان جزوی از اتحادیه اوراسیا بوده و دارای مرز زمینی با ایران است.
اکبر گداری در عین حال به این نکته نیز اشاره کرد که مرزهای ارمنستان با دو کشور آذربایجان و ترکیه بسته بوده و این موقعیت می‌تواند برای ایران فرصت‌های بسیاری ایجاد کند. او با بیان اینکه صادرات به ارمنستان با صادرات با عراق و افغانستان متفاوت است، ویژگی بازار ارمنستان را رقابتی بودن این بازار توصیف کرد و گفت: ارمنستان کشوری است که در آن کالاهای بنجل ساخته نمی‌شود و این کشور با شرکت‌های بزرگی در سطح جهان همکاری دارد.
گداری همچنین از تفاوت‌های نظام توزیع در ارمنستان سخن گفت و اینکه شرکت‌های ایرانی برای ورود به این بازار باید با ادبیات فروشگاه‌های زنجیره‌ای در این کشور آشنا شوند. او تاکید کرد: اگر شرکت‌های ایرانی خواهان ورود به این بازار هستند، باید استراتژی متفاوتی را در پیش بگیرند.
مزیت‌های اجرای پروژه کریدور شمال – جنوب
آرا شاوردیان، نماینده ارمنیان تهران و شمال کشور نیز که در این همایش حضور یافته بود، بازار ارمنستان را یک فرصت سرمایه‌گذاری ایده‌آل و یک بازار بکر توصیف کرد و گفت: ارمنستان جزو کشورهای اتحادیه اوراسیا بوده و در شمار کشورهای مستقل مشترک‌المنافع قرار دارد. از این رو با توجه به اعمال تحریم‌ها علیه ایران می‌توانیم از ظرفیت‌های موجود در این کشور بهره‌برداری کنیم.
او ارمنستان را دریچه ورود به اوراسیا معرفی کرد و گفت: تجارت ایران و ارمنستان حتی با همه‌گیری ویروس کرونا تحت تاثیر قرار نگرفت و طی این سال‌ها از 300 میلیون دلار در حال رسیدن به 500 میلیون دلار است.
شاوردیان سپس با اشاره به اینکه دیپلماسی دولت سیزدهم، فرصت مناسبی را برای اجرای برنامه‌ها فراهم خواهد کرد ادامه داد: چنانچه تفاهم‌نامه ایران، روسیه و هند برای توسعه کریدور شمال- جنوب و همچنین توسعه خطوط ریلی اجرایی شود، به نفع تجار خواهد بود و منجر به کاهش 30 درصدی هزینه‌ها و کاهش 40 درصدی مسافت خواهد شد.
او سپس ابراز امیدواری کرد که با امضای تفاهم‌نامه میان اتاق بازرگانی تهران و منطقه آزاد ارس، توسعه روابط با ارمنستان صاحب متولی و حا‌می‌شود.
ایران و ارمنستان مانند یک پیکر هستند
در ادامه این جلسه، دبیرکل اتاق تهران نیز طی سخنانی با اشاره به دیدگاه برخی ناظران سیاسی در مورد تاثیرات ژئوپلتیک وسیع ارمنستان بر امنیت قفقاز، ایران، روسیه و حتی بر امنیت شرق اروپا گفت: اولین اقدامی که باید صورت گیرد و امروز اهمیت آن دو چندان شده، این است که ما باید نسبت به تغییر وضعیت همسایگانمان حساس باشیم. ایران به عنوان کشور بزر‌گ‌تر منطقه، باید نسبت به همسایگانش توجه نشان دهد و رویکردی مبتنی بر حساسیت کامل و دقت در حفظ منافع ملی و منافع دوجانبه داشته باشد.
بهمن عشقی افزود: ایران به عنوان یک وزنه منطقه‌ای، حدود سه هزار سال است که در این منطقه صاحب تفوق است. البته که از قرن دوازدهم و سیزدهم نیز روسیه نیز به کشوری صاحب حق و صاحب سهم تبدیل شده است و امروز این سهم تاریخی باید به منافع ملت‌ها تبدیل شود. البته این سهم تاریخی هنوز ایفا نشده و ما باید به آیندگان پاسخگو باشیم.
او با بیان اینکه اتفاقات سال 2020 و بی‌تدبیری‌های حول آن، منطقه را به سمت یک مناقشه بزرگ سوق می‌داد، افزود: ما همسایگانی هستیم که در خانه‌های چوبی در کنار یکدیگر زندگی می‌کنیم و اگر آتشی در یک خانه پدید بیاید، این آتش همه این خانه‌ها را دربر خواهد گرفت.
عشقی در ادامه با اشاره به تغییرات ژئوپلتیک منطقه که از فوریه سال 2022 آغاز شد و بخشی از مرزهای روسیه را تحت تاثیر قرار داد، گفت: امروز هم ایرانیان و هم ارامنه باید در صدد بازیابی حق و قدرت تاریخی خود باشند.
او سپس به ضرورت اقدام ایران در ایجاد مثلث‌‌های دوستی میان کشورهای مختلف از جمله، ایران و ارمنستان و روسیه، یا دیگر کشورهای منطقه اشاره کرد و گفت: توسعه تجارت می‌تواند حتی بسیاری از مناقشات تاریخی را هم به تدریج به بوته فراموشی بسپرد. باید با توسعه تجارت این منطقه را در یک کمربند امنیتی حفظ کرد. در واقع با ایجاد این کمربند اقتصادی می‌توان از ایجاد تغییرات ژئوپلتیکی تهدیدآمیز در آینده جلوگیری کرد.
دبیرکل اتاق تهران با بیان اینکه سهم بخش‌خصوصی در توسعه دیپلماسی عمومی و تجاری بیش از سهم دولت است، افزود: دولت‌ها اصولا دارای ظرفیت و امکانات محدودی هستند. بنابراین ما باید سعی کنیم که در اتاق بازرگانی تهران، کمربندهای اقتصادی درست کنیم و دوستان خود را که ممکن است تضادهایی هم با یکدیگر داشته باشند، کنار هم بنشانیم و این نقش تاریخی ایرانی‌ها خواهد بود.
او ادامه داد: اولین تلاش ما باید به ایجاد یک وحدت میان همسایگان با محوریت ایران متمرکز شود. موضوع دوم استفاده از ظرفیت‌های گسترده ارمنستان در اوراسیاست. اگرچه ارمنی‌ها و روس‌ها با یکدیگر مرز مشترک ندارند؛ اما یگانه محور مواصلاتی زمینی ما در اوراسیا، ارمنستان است. بنابراین بازار ارمنستان را نباید تنها به عنوان بازار ارمنستان ببینیم و باید آن را یک کریدور ارتباطی با بازار اوراسیا در نظر بگیریم چرا که اتفاقات ژئوپولتیک اخیر اهمیت منطقه اوراسیا و توسعه روابط با این منطقه دو چندان خواهد شد.
عشقی در پایان گفته‌های خود از ضرورت احصای مشکلات و موانع توسعه ارتباطات با ارمنستان و حل آن از طریق کریدورهای ارتباطی اتاق بازرگانی تهران با نهادهای حاکمیتی و دولت سخن گفت و افزود: مناطق آزاد در دنیا نقش منافذ تنفسی را ایفا می‌کنند. بنابراین امیدواریم تفاهم‌نامه‌ای که میان اتاق تهران و سازمان منطقه آزاد ارس به امضا می‌رسد به یک سند اجرایی برای توسعه مراودات با ارمنستان تبدیل شود. ایران و ارمنستان مانند یک پیکر به هم پیوسته‌اند که هم تاریخ آن را تایید کرده و هم برقراری ارتباط سرزمینی و هم صف‌آرایی دشمنان و دوستان این را ثابت کرده است.
در ادامه تفاهم‌نامه همکاری اتاق تهران و منطقه آزاد ارس به امضای بهمن عشقی دبیرکل اتاق تهران و مجید کیانی مدیرعامل منطقه آزاد ارس رسید. همچنین سخنرانان در ادامه این نشست به پرسش‌های حاضران نیز پاسخ دادند.