مهراد عباد، عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، در یادداشتی به وضعیت ثبت و راه‌اندازی شرکت‌ها طی دهه‌های اخیر پرداخته و به این ترتیب رابطه شروع کسب‌وکار و ثبات و همچنین سیاست‌های کلان اقتصادی را مورد توجه قرار داده است. متن کامل این یادداشت را می‌توانید در زیر مطالعه کنید.
شرکت‌های فعال در ایران که آمار دقیقی از تعداد آن وجود ندارد، طبق آمار تاییدنشده‌ای برابر 1.8 میلیون شرکت است. تعداد شرکت‌ها و تعداد شرکت‌های ثبت شده طی یک سال، شاخصی برای آسانی انجام کسب‌وکار شناخته می‌شود که رتبه ایران در این شاخص در سال 2020 برابر 127 برآورد شده است. برای شناخت بیشتر وضعیت شرکت‌های فعال و درک تاب‌آوری آنها در سال‌های مختلف و شرایط مختلف اقتصادی و سیاسی باید بدانیم که آمار‌های موجود برای ثبت شرکت جدید از سال 1331 تا کنون به چه ترتیبی بوده است.
از سال 1330 تا 1350 حدود 100 شرکت در ماه و در سال‌های 1350 تا 1356 به طور متوسط ماهانه حدود 250 به ثبت رسیده است. از 1358 تا 1370 ماهانه حدود یک هزار شرکت و در سال‌های 1370 تا 1375 نیز تعداد شرکت‌های به ثبت رسیده، حدود دو هزار شرکت در ماه بوده است.
جالب اینکه رشد ثبت شرکت‌ها در سال‌های 85 تا 86 به عدد 10 هزار شرکت نیز نزدیک شد؛ اما این رشد در سال‌های 1390 دچار افول شده و به متوسط 4 هزار شرکت و در سال 1398 تاکنون به عدد باور نکردنی یک هزار شرکت جدید در ماه رسیده است. آخرین سال‌هایی که حدود یک هزار شرکت در ماه ثبت شده، حدود سال 1367 است. در دو برهه مورد اشاره در مورد وضعیت تاسیس شرکت‌ها، کشور شاهد افزایش تنش‌های سیاسی و تحریم‌ها بوده است. زمانی که عدم ثبات اقتصادی به واسطه تحریم‌ها و کاهش ارزش پول ملی (افزایش نرخ ارز) باعث شد بخش خصوصی تمایل کمتری به شروع کسب‌وکار داشته باشد و در کنار آن شاهد کوچ و مهاجرت بسیاری از کارآفرینان خود بودیم که در این سال‌ها کسب‌وکار خود را تعطیل کرده و سرمایه خود را از کشور خارج کرده‌اند. بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط نیز در این سال‌ها با ورشکستگی مواجه شده‌اند که علت آن در بیشتر مواقع شرایط نامناسب بازار و کمبود نقدینگی بوده است.
نکته حائز اهمیت اینکه تاب‌آوری شرکت‌های کوچک و متوسط به نسبت شرکت‌های بزرگ بسیار کمتر است. تاب‌آوری شرکتی به معنای توانایی مقابله با سختی‌ها و پاسخ‌های خلاقانه به فشارهای محیط کار است. هر ساله شرکت‌های کوچک و متوسط زیادی کسب‌وکار خود را به علت تاب‌آوری پایین تعطیل می‌کنند. شرکت‌های بزرگ به برکت امکان دریافت تسهیلات کم‌بهره بانک‌ها در این سال‌ها تاب‌آوری بیشتری داشته‌اند. با این وجود در سال‌های اخیر شاهد حذف شرکت‌های بزرگ و قدیمی نیز بوده‌ایم که نشان از شرایط سخت یک کارآفرین در ایران دارد و البته، شرایط موجود ماحصل منزوی شدن ایران در فضای بین‌المللی است.
بدیهی است که توسعه اقتصادی، وابستگی بالایی به روابط مناسب بین‌المللی دارد؛ در دهه‌های اخیر، این گزاره به اثبات رسیده است که همکاری‌های بین‌المللی به توسعه کشورها می‌انجامد، موضوعی که شرکت‌های ایرانی از داشتن آن محروم بوده‌اند. ضمن آنکه، توسعه اقتصادی بدون همکاری شرکت‌های بخش خصوصی محال است از این رو، کمک به افزایش تاب‌آوری شرکت‌های بخش خصوصی از طرف دولت با تسهیل و تخفیف در فرآیند‌های کسب‌وکار و توسعه و بهبود روابط بین‌الملل، بخشی از مطالبات بخش خصوصی محقق می‌شود.
مهراد عباد، نایب‌رئیس کمیسیون تسهیل تجارت و توسعه صادرات اتاق تهران
