این زمستان جهان بر سر گاز طبیعی خواهد جنگید؛ کشورهای بازنده این رقابت مجبورند با خانه‌های سرد و کارخانه‌های تعطیل سر کنند
آینده نگر/منبع: بلومبرگ
کشورهای جهان این روزها بیشتر از همیشه به گاز طبیعی وابسته‌اند: هم برای گرم‌کردن خانه‌ها و هم برای ادامه کار صنایع (به خصوص که به خاطر تغییرات آب و هوایی، تلاش برای ترک مصرف زغال سنگ و جایگزین کردن منابع پاک‌تر انرژی دوچندان شده است). ما برای سوخت‌رسانی به روند احیای پس از کرونا و پرکردن ذخایر خالی‌شده پیش از آغاز فصل سرما گاز کافی نداریم. کشورها تلاش می‌کنند با پیشنهاد پول بیشتر صادرکننده‌ها را به فروش راضی کنند اما گروه زیادی از صادرکنندگان ترجیح می‌دهند گاز بیشتری را برای خود نگه دارند. با کاهش دما این وضع بدتر خواهد شد.
بحران اروپا نشانه‌ای از وضعیت آینده دنیاست: دولت‌های اروپایی هشدار داده‌اند که کمبود گاز در این زمستان به خاموشی خانه‌ها و تعطیلی کارخانه‌ها منجر خواهد شد.
در مقایسه با سال‌های گذشته، ذخایر گاز اروپا در پایین حد خود برای این فصل سال قرار دارند. انتقال گاز از خط لوله‌های روسیه و نروژ محدود شده. هوای آرام باعث شده توربین‌های بادی انرژی کمتری تولید کنند. نیروگاه‌های برق اتمی اروپا کهنه شده‌اند و مثل سابق برق تولید نمی‌کنند. به همین خاطر است که گاز ارزشمندتر از گذشته شده: سال گذشته بهای گاز اروپای تقریبا ۵۰۰ درصد افزایش پیدا کرد و حالا هم اروپا در حال خرید گاز به گران‌ترین حد ممکن است.
احتمال گرانی بیشتر مواد غذایی
افزایش بهای گاز بعضی از تولیدکنندگان کود در اروپا را مجبور به کاهش تولید کرده و انتظار می‌رود تولیدکنندگان بیشتری به همین سرنوشت دچار شوند. این به معنای افزایش هزینه برای کشاورزان است و احتمالا شاهد تورم بیشتر در قیمت مواد غذایی خواهیم بود. در انگلیس، قیمت بالای سوخت باعث شده تعداد زیادی از تولیدکنندگان مواد غذایی کار خود را تعطیل کنند.
در وضعیت کنونی، حتی یک زمستان سرد معمولی در نیمکره شمالی باعث افزاش قیمت گاز طبیعی در سراسر دنیا خواهد شد. به همین خاطر در چین مصرف‌کنندگان صنعتی مثل تولیدکنندگان سرامیک، شیشه یا سیمان مجبور خواهند شد قیمت‌ها بالا ببرند. یا خانواده‌ها در برزیل با قبض‌های سنگین برق روبرو خواهند شد. اقتصاد‌های ضعیف‌تری که توان خرید سوخت را ندارند -مثل پاکستان یا بنگلادش- مجبور خواهند شد چراغ‌های خانه‌ها یا موتور صنایع را خاموش کنند. به همین سادگی.
سیاستگذاران و روسای شرکت‌های دولتی برق و گاز این روزها دعا می‌کنند که زمستان گرمی داشته باشیم چون دیگر برای پرکردن ذخایر دیر شده است. دورنمای بالابردن قیمت برق و گاز را اگر به رکوردشکنی قیمت مواد غذایی و همچنین زنجیره‌های تامین ضربه‌خورده از کرونا اضافه کنیم خواهیم دید که روسای بانک‌های مرکزی حق دارند نگران باشند: اینکه تورمی که این روزها با آن مواجهیم ممکن است ادامه پیدا کند. این روزها تاجران و دلالان انرژی شب و روز در حال بررسی پیش‌بینی‌های هواشناسی‌اند.
ایماس هاکستاین، مشاور ارشد وزارت خارجه آمریکا در حوزه امنیت انرژی می‌گوید: «من نگرانم که اگر زمستان واقعا سرد باشد ما گاز کافی نداریم که بخش‌هایی از اروپا را گرم کنیم. برای بعضی از کشورها اوضاع بدتر است و ما نه فقط شاهد رکود در اقتصاد می‌شویم، که در گرم‌کردن خانه‌ها ناتوان خواهیم بود. زندگی همه تحت تاثیر قرار خواهد گرفت.»
دردسرهای LNG در آسیا
در آسیا هم اوضاع بی‌مشکل نیست. واردکنندگان گاز طبیعی مایع (LNG) برای پرکردن ذخایر خود مجبورند گران‌ترین گاز سال‌های اخیر را بخرند. به همین خاطر گروهی بدشان نمی‌آید که به سوخت‌های ارزان‌تر و آلاینده‌تر مثل زغال‌سنگ یا نفت کوره (مازوت) روی بیاورند. این مطمئنا به تلاش‌های دولت‌ها برای حرکت به سمت انرژ‌ی‌های سبز ضربه خواهد زد: وقتی گاز می‌سوزد حدود نصف زغال سنگ دی‌اکسید کربن تولید می‌کند.
چین، بزرگ‌ترین خریدار گاز طبیعی جهان نتوانسته ذخایر خود را به سرعت پر کند - اگر چه وارداتش نسبت به دوره مشابه سال گذشته دو برابر شده است. تعداد زیادی از استان‌های چین مجبور شده‌اند برای رسیدن به هدف تعیین شده رئیس‌جمهور شی جینپینگ در کاهش آلودگی و استفاده بهتر از انرژی، برق صنعتی را جیره‌بندی کنند. اگر این زمستان بحران انرژی روی دهد مقامات مجبور می‌شوند گاز را برای گرمایش خانه‌ها و برق خانگی استفاده کنند و این به معنای تعطیلی کارخانه‌ها خواهد بود.
اگر کارخانه‌های چینی مجبور شوند با کمبود گسترده انرژی دست و پنجه نرم کنند قیمت جهانی فولاد و آلومینیوم افزایش خواهد یافت. نکته اینجاست که چین مشکل کمبود زغال سنگ هم دارد و قرار است کمبود گاز بهراحتی با زغال‌سنگ جبران شود.
شرکت‌های برق و گاز در ژاپن و کره جنوبی البته با قراردادهای بلندمدت LNG خیالشان راحت‌تر است اما مشکل اینجاست که در این قراردادهای بلندمدت قیمت گاز طبیعی به نفت و وضعیت عرضه و تقاضای آن متصل است و همین باعث شد که اداره برق کره جنوبی روز ۲۳ سپتامبر اعلام کرد بهای برق مصرفی را بالا می‌برد. طی ۸ سال گذشته این اولین بار است که در کره شاهد بالا رفتن قیمت برق هستیم. یک سرمای سنگین در زمستان امسال کافی است که شرکت‌های برق بیشتری مجبور به خرید گاز جدید اضطراری با قیمت نجومی شوند (درست شبیه همین روند سال گذشته اتفاق افتاد و احتمالش امسال هم زیاد است).
پیش‌خرید و ذخیره LNG برای زمستان امسال فشار زیادی روی دولت‌های فقیرتر داشته است. مثلا در پاکستان که واردکننده دولتی گاز حرف اصلی را می‌زند جنجال سیاسی به وجود آمده و سیاستمداران مخالف دولت خواستار تحقیق درمورد قراردادها شده‌اند.
در برزیل کاهش شدید آب حوزه رودخانه پارانا به کمترین اندازه خود در یکصد سال اخیر رسیده و همین باعث شده میزان تولید الکتریسیته نیروگاه‌های آبی به شدت پایین بیاید و دولت برای تولید برق چاره‌ای جز خرید گاز نداشته باشد. میزان واردات گاز در برزیل در ماه جولای رکود شکست و دولت مجبور است به طور مداوم روی قیمت برق و گاز بکشد. تورم در برزیل به صورت روزانه در حال افزایش است و این دورنمای انتخاب مجدد ژائیر بولسونارو رئیس‌جمهور کنونی در رای‌گیری سال آینده را تیرهوتار کرده است.
کشورها در آسیا، اروپا و آمریکای جنوبی به طور بی‌قاعده‌ای در حال ذخیره کردن و خرید از صادرکنندگانی مثل قطر، ترینیداد و توباگو و آمریکا هستند. به همین خاطر است که سعد الکعبی وزیر انرژی قطر ماه پیش در یک کنفرانس هشدار داد: «ما با تقاضای عظیمی از طرف همه مشتری‌هایمان روبروییم و متاسفانه نمی‌توانیم نیازهای همه را برآورده کنیم.»
صادرکننده‌ها هم مشکل دارند
در ماه‌های پایانی سال ۲۰۲۱ صادرکنندگان آمریکایی LNG بیشتری را روانه کشورهای دیگر خواهند کرد چرا که پروژه‌های زیرساختی بیشتری قرار است تا پایان سال در این کشورها افتتاح شود. طبیعتا هرچه که گاز بیشتری صادر شود گاز کمتری در کشور در دسترس خواهد بود. و اگرچه قیمت گاز در آمریکا کاملا از اروپا و آسیا پایین‌تر است بهای خرید گاز در آمریکا به بالاترین حد خود از سال ۲۰۱۴ رسیده است. مخازن ذخیره گاز در آمریکا در پایین‌ترین حد فصلی خود در پنج سال گذشته قرار دارند و شرکت‌های استخراج‌کننده علاقه‌ای به استخراج بیشتر ندارند چرا که با پایین آمدن قیمت میزان سود کم می‌شود و سرمایه‌گذاران ناراضی.
سازمان مصرف‌کنندگان صنعتی انرژی آمریکا از وزارت انرژی خواسته تا زمان طبیعی شدن سطح مخازن گاز از صادرات گاز کم کند. در صورت پذیرش این خواسته، در باقی نقاط دنیا شاهد کمبود گاز خواهیم بود.
قبل‌ترها آدم‌های معمولی توجه کمی به قیمت گاز طبیعی در بازار داشتند. گاز مثل نفت نبود که یک تصمیم ناگهانی از سوی اوپک تاثیری ناگهانی روی قیمت بنزین در پمپ‌بنزین‌ها داشت. زمستان امسال اوضاع فرق دارد. زمستان امسال جهان احتمالا یاد خواهد گرفت که اقتصاد جهانی چقدر به گاز طبیعی وابسته است.